KÝ ỨC TUỔI THƠ VÀ THÚ VUI ĐÁ DẾ

Thương tặng tuổi thơ Quảng Trị 
ĐHL (2013)

Xin trả tôi về ngày xưa thơ mộng đó
Bên mái tranh chiều ngồi ngắm áng mây trôi.
Mẹ quê đun bếp nghèo thơm mùi rơm qua khói mờ
Ôi! Tình quê trìu mến. ..

( Xin Trả Tôi Về / Nhạc Sĩ MẠC THẾ NHÂN)

      Tháng này trời Quảng Trị đang vào hè. Các thầy cô cùng các em học trò chắc đang nao nức đón chờ mùa nghỉ hè tới gần.

    Tôi chẳng hề quên cái nắng quê nhà. Làm sao quên được  ngọn gió Lào  thổi qua  xứ mình.  Nắng nóng hầm hập, quay quắt, như "nung da đốt thịt"! Thế mà các cô cậu học trò Quảng Trị , dĩ nhiên trong đó có người kể chuyện, ai cũng nôn nao thu cặp, xếp vở, đón hè về với bao háo hức mong đợi. 

Tiếng là tuổi nhỏ nhưng trong tiềm thức vẫn còn vang vọng đâu đây, phần nhiều từ cái máy thu thanh trong nhà chương trình TUỔI THƠ  tiếng hát bài Hè Về, Hè Về ...

Trời hồng hồng, sáng trong trong
Ngàn phượng rung nắng ngoài song
Cành mềm mềm, gió ru êm
Lọc mầu mây bích ngọc qua mầu duyên...

Thú thật nghe để mà nghe thôi, tuổi nhỏ tôi chẳng hề biết tác giả bài ca đó là ai. Lòng tôi chỉ mong Hè Về thật sự đến với trường Nam Quảng Trị mà thôi. Người kể chuyện cũng xin gác qua chuyện "cành phượng hồng" hay  ve sầu nỉ non, đó là tuổi lớn  dành cho thời trung học - biết yêu, mơ mộng, tương tư, nhung nhớ... 

 Tôi viết để nhớ về tuổi nhỏ cùng những vui thú hồn nhiên mà đời người ai cũng qua một lần, không bao giờ có lại: lớp ba, lớp tư, nhảy dây "ù mọi", 'đánh căng', thả diều, đá lon cùng sau hết là... ĐÁ DẾ

Nhưng trước hết người kể thưa thật, thời con nít tôi chỉ gọi là "đá rế" mà thôi. Tôi cũng không giải thích được con nít QT sao kêu chữ DẾ thành RẾ?

   Ôi chao! năm mươi năm rồi sáu mươi năm... rõ ràng hơn nửa đời người. Từ lúc tôi biết đá dế đến nay,  tôi vẫn chưa quên con "dế nhất" ngày đó. Con dế này tôi kể với bạn nghe, không phải chỉ về bờ sông An Tiêm rồi lôi phăng mấy dây dưa để tìm cho ra con dế. Tôi phải làm một chuyến phiêu lưu qua tận Thôn Ái Tử bên kia bờ sông Thạch Hãn để đổi đồ lấy dế...

CUỘC 'PHIÊU LƯU' ĐI ĐỔI DẾ

    Đó là một ngày tôi bạo gan đi bộ một mình qua cầu Ga, lần theo Quốc Lộ. Qua khỏi Cầu Ái Tử, tôi đi băng qua bãi cát Ái Tử để tới một thôn làng sau lưng Chùa Sắc Tứ. Từ bên này thành phố tôi đi một mình như thế, quả là một chuyến "phiêu lưu mạo hiểm" không bằng. Ngày đó tôi có đứa bạn tiểu học, nhà bên thôn Ái tử nhưng giờ này tôi quên mất tên.'

 Tác giả xin nhắc lại một tí rằng năm đó chưa có căn cứ Ái Tử của quân đội Mỹ.  

Tôi cố đi bộ vượt qua bãi cát mênh mông, lác đác vài nấm mồ hoang. Những cồn cỏ, xen kẻ nhiều bụi dứa dại nối tiếp. Xa xa trong kia lấp ló hình ảnh vài ngôi nhà tranh, làng mạc thưa thớt. Giữa đám cồn hoang, lại có nhiều con chim sơn ca thay nhau bay lên cao. Chúng đập cánh cố đứng yên một hồi. Tiếng hót trong trẻo lảnh lót nghe liên hồi. Con này kêu xong từ từ hạ cánh. Nhưng thật lạ, lại có vài con khác tiếp tục bay lên, lại đập cánh đứng yên, hót liên hồi... 

   Một khung cảnh hoang sơ, vắng lặng khiến tôi cảm khoái vô cùng. Bao nhiêu cảm giác mệt mỏi, sợ sệt tan biến. Có một chuyến 'du ngoạn một mình xa như thế, quả thật thích thú biết chừng nào!

ĐỔI DẾ RA SAO?

    Giờ tôi kể các bạn nghe chuyện "đổi dế" của tôi ra sao?

    Tôi mang mấy thứ "vật phẩm, hàng hóa" từ thành phố qua chốn làng quê đó với ý định đổi chác với đứa bạn bên làng Ái Tử này là những gì?

   Đứa bạn bên làng thích nhất là mấy cái thuớc cùng cán viết màu làm bằng nhựa. Chắc bạn đọc còn nhớ, một thời đồ nhựa 'lên ngôi' thay dần cho mấy cái thuớc  gỗ hay bị uốn cong cùng dễ lem mực. Người viết xin gọi đó là "thời đại ĐỒ NHỰA". Sao mà không gọi như thế; nào từ cái thước, cán viết, ê ke vẽ hình  đều bằng nhựa...rồi tôi phải nhớ đến bình mực không chảy, cho đến cái bi đông bới nước để bỏ hạt é vào cũng là nhựa, nó đã qua thời đại bới nước  bằng chai và  "NHÉM LÁ CHUỐI " 

 (người viết xin giải thích thêm: đựng nước thì kiếm ra cái chai không, nhưng nắp đậy có khi phải lấy lá chuối cuốn lại nhém lại. Những chai đựng nước mắm trong bếp vào thời này có khi cũng nhém bằng lá chuối cuốn lại như đã tả trên)

 Tôi lại lan man mất, xin nói cho rõ vào đây cái bi đông  của tôi ngoài hạt é ra còn hòa nước đường nữa chớ!...và đứa bạn nào tôi thuơng thì cho nó một nắp bi đông. Đúng vậy tình cảm bạn nhỏ với nhau tính bằng nắp bi đông, dụng cụ 'đo lường' có sẵn trong tay lúc đó.

    Đứa bạn bên thôn Ái Tử sao mà không mê mấy cái cán viết và thuớc nhựa màu của tôi mang qua còn "cáo cạnh" mới toanh như thế được? thế là hắn không tiếc gì mấy con dế nhất  liền đổi cho tôi ngay thôi. Hắn không quên bỏ vào trong cái lon vài ngọn rau lang , vài miếng dưa cho mấy con dế  "giải khát " trên đường tôi về nhà.

CON DẾ NHẤT CỦA TÔI

Kể cũng lạ? trong mấy con dế tôi vừa kể có con dế than trông nó khác hơn những con khác thuờng ngày. Bụng dưới của nó dài, trông không bình thuờng chút nào. Cũng do cái bụng con dế đó dài nên phần cánh càng trở nên ngắn cụt ngủn. Vừa mang ba con dế đó về nhà hơn một ngày  tôi cho chúng 'chiến đấu' với mấy con trong xóm. Dế hai anh em thằng thằng Nàng, dế thằng Sừng xóm trên kể cả con dế lửa của thằng Bốn ở tuốt  ngoài ruộng... chúng cũng bị con dế than bụng dài của tôi hất văng "xiểng niểng"!

  

Tôi càng khoái, càng thấy mấy cái thuớc và cán viết nhựa của tôi đem đổi chẳng thiệt thòi chút nào.

Càng đem con dế 'bụng dài' đi đá xa tận xóm thằng Lợi (em anh Nguyễn Lam), thằng Lép, thằng Mẹo gần Hồ Cá Phi, tôi càng 'chiến thắng vinh quang'! Con dế than tuy bụng dài cục mịch nhưng phải chăng lợi thế của nó nhờ vậy mới nặng ký hơn đối phương? Đặc biệt hai cái hàm của nó đi rất sát chẳng bao giờ nghểnh cao rồi từ đó: 

    A lê hấp! hất một cái là đối phương té ngửa!

 

Kể cũng lạ? con dế  nhất này thắng xong nó 'chẳng thèm' rung cánh kêu vang như các con bình thường khác. Thường dế đá thắng, nó  hay rung cánh kêu vang nghe 'điếc'  cả tai!

      Số phận mấy con dế "chiến bại" của mấy đứa bạn tôi thật thê thảm! Con nào không "tạo dựng được cơ đồ" hay  bị mấy đứa bạn ngứt đầu để chọc cho con dế khác "sực".  Có 'sực' cỡ nào cũng thua con dế nhất của tôi.  Thú thật, tôi chưa hề ngứt đầu con dế nào cả. Muốn dế sực tôi chỉ dùng tóc để quay. Có khi tôi dùng tóc quàng qua khe cổ của con dế, đây là cách quay thông thuờng. Có khi tôi lại quàng sợi tóc giữa ngách giữa chân sau và thân con dế, vừa xoay miệng tôi vừa thổi. Đứa nào cũng chúm miệng thổi vù vù. Mấy cái cánh dế bung ra tưởng chừng rụng hết đến nơi? Hai đối thủ bắt đầu sực, chúng rung cánh kêu lên vài tiếng 'thách thức' rồi lao vào quyết chiến.

    Những ngày hè thú vị tiếp diễn, con dế nhất kia chưa hề 'chiến bại'? Tôi tin nhờ cái bụng dài quá cở dị đời, nó mới có nhiều "chiến công hiển hách" mang về cho chủ. Thật thế, con dế nhất từ đó nổi tiếng trong xóm và lan ra mấy xóm trên. Mấy đứa bạn xầm xì bàn bạc nhưng không biết tìm đâu ra con dế nào 'ngon' hơn để hất được con dế nhất của tôi?

    Ba tôi đi làm về có một cái hộp mới bằng các-tông dùng đựng súng lục khá cứng cáp. Tôi còn nhớ bên ngoài cái hộp này có hình hai bàn tay bắt nhau, sau này tôi biết là của viện trợ Mỹ.  Tôi xin ba tôi để làm 'nhà ở'  cho con dế cưng. 

     Ban đêm tôi để hộp dế trên thành cửa sổ ngoài trời cho dế hứng sương. Trong 'mái nhà' của dế, tôi không quên bỏ đầy đủ thức ăn vật uống cho nó. Hình như chú dế  cảm nhận sương đêm,  thỉnh thoảng nó kêu "rích rích " vài tiếng khiến bụng tôi sung sướng làm sao! 

        -Ngày mai 'chú mầy'  sẽ còn đụng độ nhiều đối thủ khác.

    Một ngày chiến đấu khác lại đến. Thật sướng làm sao! bất cứ con nào: từ con dế lửa thằng Nồng, dế dầm thằng Nàng, dế mọi thằng Sừng,  dế than của thằng Bốn và kể cả con dế kim nhanh nhất của thằng Tài đều bị con dế đen bụng dài của tôi 'đo ván' tuốt luốt!

CHỈ CÒN LÀ DĨ VÃNG TUỔI THƠ

    Trưa hè, tiếng ve  kêu ing ỏi vang lên từ mấy tàng cây sầu đông. Tiếng ve trên cao cùng với tiếng ồn ào của chúng tôi phía dưới càng làm khuấy động thôn xóm thân yêu. Lạ một điều, bà con chẳng ai la rầy chi, ai nỡ phá đi niềm vui tuổi dại?

  Đêm mùa hè khó ngủ, chúng tôi lại kêu nhau bắt cặp chơi trò đá lon, hay 'hô la manh' ( haut les mains?) cho đến hơn mười giờ đêm chưa thôi. Cơn nóng ban ngày vẫn kéo dài cho tới tận khuya. Làn không khí nóng cứ day dứt mãi không thôi? Bà con chưa ai ngủ nổi! Tiếng quạt phành phạch, tiếng lũ trẻ chơi khuya,  thỉnh thoảng lại có tiếng rao bánh mỳ nghe đâu văng vẳng... 

        hai em trai tôi và lũ bạn 1968 phường Đệ Nhất QT 


Rồi cuộc chiến Mậu Thân 1968 ập đến gia đình tôi phải dời lên chợ Tỉnh trú tại Phường Đệ Nhất. Lớp em tôi như hình trên có thể không có thứ "hạnh phúc" như anh nó là dược đá dế thoả thích tại cái xóm mang tên Cửa Hậu thân thương muôn thuở. Lớp em tôi có thể có những thú vui riêng, khác lạ dành cho nơi phố thị. 

    Dù sao tôi cũng phải viết để nhắc lại một thời con nít, hồn nhiên vui thú chóng vếnh qua mau. Có khi chúng ta lại tiếc nuối vẩn vơ, nhưng thời gian làm sao trở lại? Ký ức hay trở về cho bao lớp tuổi già xế bóng. Dĩ vãng bàng bạc bay đi như đám mây  trời rong chơi, phiêu lãng. Càng già ta càng trân trọng những kỷ niệm ấu thơ, những tài sản tinh thần mà chúng ta thật lòng cất giữ trong một "ngăn tủ" nào đó trong lòng. Có những lúc trống vắng lại "lấy ra xem ". Trong ảo giác của một cuộc phiêu du ngược về quá khứ, có khi mơ hồ tôi nghe văng vẳng đâu đây tiếng cười vui của lũ bạn trong mùa đá dế năm xưa ./.

edit  TỪ BÀI CŨ by ĐHL  

NHỚ MỘT CHIỀU XUÂN

 

HÀ THANH & NHỚ MỘT CHIỀU XUÂN

 

 

 Chiều nay thấy hoa cười chợt nhớ một người

Chạnh lòng tôi khơi bao niềm nhớ...

(Nhớ Một Chiều Xuân - Nguyễn văn Đông)

 

Ngày xuân, đôi lúc ngồi thưởng thức lại tiếng hát của nhiều danh ca thời trước,  trong đó khán thính giả khó quên một chất giọng trong trẻo, ngọt ngào của người ca sĩ cố đô. Hà Thanh -ngưới nữ ca sĩ với giọng hát trong trẻo nếu ta muốn ví von thì chẳng khác chi một dòng sông xanh, nước chảy trong ngần. Đôi khi trống vắng, chúng ta ngồi nghe lại vài bài hát ngày trước, có nhiều tiếng hát cùng chia sẻ với ta bao hình ảnh ngày xuân. Ngày đó là quảng đời tuổi trẻ này chỉ còn quá khứ xa xăm.

 

                *

TỪ NHỚ MỘT CHIỀU XUÂN TA LẠI NHỚ ĐẾN XUÂN XƯA MỘT THUỞ CHƯA LÀM KIẾP LƯU VONG BIỆT XỨ 

Thương bao kỷ niệm êm đềm lúc chúng ta chưa lìa xa miền đất Quảng Trị. Nhớ nhiều thứ, nhất là cành mai lá thiệp mỗi dịp tết đến xuân về.

Ngày xưa mỗi dịp xuân về, nhà nào  dù cực khổ chi cũng kiếm cho ra  một cành mai để chưng giữa nhà. Tháng chạp là tháng ai cũng tất bật lo toan kiếm thêm lợi tức lo cho ngày tết. Gạo nếp bánh mứt. thịt mỡ dưa hành… đó là chuyện của những bà nội trợ. Chuyện kiếm cành mai thật đẹp là chuyện của người gia trưởng.

Thông thường  người  thành phố QT hay mua mai từ Tích tường Như lệ. Có người phải ra tận Gio linh hay vào Hải lăng mua cho được cành mai đem về. Cũng có người lại trồng đươc cây mai thật lớn giữa sân, Xuân về mới lựa một cành thật đẹp đem vào nhà chưng tết, đôi khi chủ nhân lại cắt biếu bạn hay bà con ít cành.

Ngày đó, người mình trồng cây mai giữa sân để ngắm chơi hay chưng tết mà thôi. Thật bình dị đời thường; khác với thời nay, thiên hạ chơi mai rất kiểu cách nhằm "khẳng định sang giàu”.  Thời nay, những chậu mai  được đánh giá qua "tỷ này triệu nọ", hấp lực  tiền bạc đã xóa đi phong vị của cành mai ý thiệp chẳng biết lúc nào?

 Trở lại chuyện cành mai ngày xưa, mai ở xa đem về nhà thường cách tết hơn cả thángtrời. Cành mai được hui gốc, tỉa hết lá thật kỹ, xong cắm vào cái bình nào đẹp nhất. Chuyện mai nở đúng tết là điều sung sướng nhất của chủ nhà. Lại thêm chuyện mai nở bao nhiêu cánh lại là một niềm mong đợi  nhen nhúm trong lòng. Một niềm vui thật đơn sơ, bình dị của người Quảng trị. Người ta thích bông mai năm cánh do cho rằng mai năm cánh "mới sang.

Triển lãm mai vàng Quảng Trị vào mỗi dịp Tết luôn có những cây mai “cành vàng lá ngọc” - Ảnh: H.C.D

Cái giống mai lại sống rất khỏe. Miền Trung năm nào chẳng hạn hán dài kỳ, thế mà cây mai chống chịu rất tốt. Rồi còn lũ lụt, có năm lụt đi lụt lại kéo dài cả tháng trời, bao nhiêu loài cây chết rụi riêng mai vẫn sống khỏe. Thế nên trong mười bài quyền được Liên đoàn Võ thuật cổ truyền Việt Nam đưa vào chương trình chính thức, chỉ có duy nhất một bài về loài cây là bài “Lão mai quyền”, tức bài quyền về cây mai già khỏe khoắn (TRÍCH BAOQUANGTRI 29/1/2025)

  Thông thường  mai núi lá nhiều bông nhỏ, đều nhiều hơn năm cánh. Bạn tri kỷ, trò chuyện bên nhau cùng chén trà thơm. Có khi với hàng xóm hàn huyên mỗi sáng ngày xuân. Bạn hữu bên nhau cùng ngắm và thưởng thức cành mai. Giờ phút đó, hình như hoa cũng có tâm hồn; chúng đang nở đón xuân cùng hòa điệu vào niềm vui rạo rực cùng mong đợi của chủ nhân.  Có gì sung sướng và thỏa mãn cho bằng khoảng 25 tháng chạp, những búp mai bắt đầu thi đua hé nở. Những cánh mai tự trong búp hoa xanh lục, như muốn bức tung ra lộ dần những cánh sắc vàng tươi. Tất cả người và hoa cùng nhau đón ánh xuân về.

 Rồi các ngày cận tết, hay kế cận giao thừa, những cánh mai vàng đã nở “rộn ràng” trên cái cành xương xẩu, khẳng khiu, chen lẫn vài ba chiếc lá xanh lục, mượt mà. Chủ nhà sung sướng, mãn nguyện. Người Quảng Trị dễ dàng sung sướng dù chỉ một cành mai, bông nở đúng kỳ cùng lòng tin năm tới chắc hẳn "ĂN NÊN LÀM RA".

  NĂM TẢN CƯ VÀO ĐÀ NẴNG XUÂN 1973

THIỆP XUÂN kỷ niệm lúc QT TẢN CƯ VÀO HÒA KHÁNH ĐÀ NẴNG TẾT 1973

                                     *

 Đó là chuyện mai và bông. Nhắc lại những cánh thiệp đầu xuân, trước giao thừa là chủ nhà đã trịnh trọng đặt xen giữa cành mai. Bạn hữu thân quen hay gửi thiệp. Người buôn bán làm ăn thì có thiệp gửi từ người "mối lái" bán buôn.

Ai có tiền thì mua thiệp loại sang, có hình ông Phước Lôc Thọ hay hình ảnh mai vàng chim muông, cây cảnh, thiếp vàng óng ánh. Giới bình dân thì mua vài ba lá thiêp nho nhỏ bên trong có đề vài dòng thân chúc. Dù sao chăng nữa, nét văn hóa ngày xưa đó là phong tục đáng nhớ, mang đầy ý nghĩa từ tình làng nghĩa xóm, tình cố cựu thông gia, tình thầy trò hay bằng hữu đồng môn.

 Tết đến chốn chợ đò rộn ràng cảnh sắm sanh bánh mứt. Trong mấy quán sách có đủ các loại thiệp tết. Khách mua tha hồ lựa chọn. Có người phải mua sớm để gởi bưu điện cho kịp tới các tỉnh xa do ngại gửi cận tết thiêp đến trễ là điều đáng tiếc.

Cành mai - cánh thiệp đầu xuân là hai thứ không thể tách rời. Cánh thiệp bạn hữu thân quen gửi tặng sẽ được chủ nhà trân trọng gắn vào giữa những cánh mai đẹp nhất. Ngày đầu năm khách đến thăm nhà, câu đầu tiên chủ nhà ưa nghe nhất là: 

          -CHÀ, NHÀ ENG MAI NĂM NI NỞ ĐẸP DỮ HÈ!

   Rồi lát mứt gừng, tách trà thơm, ông khách cùng chủ nhà cứ thế mà hàn huyên tâm sự. Bên cành mai đang rộ sắc vàng, cùng lời nói chuyện tâm đắc với nhau là tâm tình tao nhã của người  Quảng Trị năm xưa mỗi độ tết về. 

Tết về là dịp để gia đình đoàn tụ, cúng nhớ tổ tiên. Ngày đầu năm, xóm giềng bà con chúc lành cho nhau. Qua  năm mới làm ăn khấm khá, nhà nhà cởi mở, thịnh vượng hơn xưa. So với thời nay có đôi chút khác; ngày đầu năm thiên hạ hay thi nhau đốt những tràng pháo quá dài  nghe sao “đinh tai nhức óc”,  đến nỗi sau này tục đốt pháo bị cấm, làm cái phong vị ngày tết bị 'mất oan'. Ngày xưa khác hẳn, nhà nào dù nghèo hay giàu đều có cũng có một  phong pháo đốt ngày tết tượng trưng, cho "có tiếng" góp vui với xóm làng.  Hình như bà con mình muốn nhắc nhở nhau trong xóm biết cái giờ đầu tiên năm mới mà bưng mâm lễ ra cúng  giữa trời. Tiếng pháo ngày xưa nghe sao vui vẻ trong lòng. Đó còn là sự góp tiếng, cũng như cùng thức trong đêm "trừ tịch" làm  ấm áp thêm tình làng nghĩa xóm với nhau. Tiếng pháo giao thừa là chan hòa góp tiếng. Phong pháo tuy ngắn nhưng mang nhiều ý nghĩa. Áng chừng mọi người đều cảm thấy phấn kích, xúc động trong khoảnh khắc đầu tiên khi tổ tiên cùng ông Táo, Ông Thần Tài, năm mới sẽ bước vào từng cửa, "xét xem"  gia đình có đón tiếp trang trọng hay chăng?

Tết thời nay, nhất là tại thành phố, thiên hạ ưa "đổ xô" đi hết ra đường, thể hiện cái ăn chơi phung phí như trong các thành phố lớn. Tết  ngày xưa là dịp tỏ lòng kính tôn kính lên trên bàn thờ là việc trước nhất, thứ đến là săn sóc ông bà cha mẹ và lớp nhỏ được miếng ăn ngon hay manh áo mới sau một năm bận rộn làm ăn. 

Nội dung ý nghĩa chơi mai thời nay cũng khác xưa rất nhiều. Thời nay tại quê nhà chơi mai là cái mốt KHOE CỦA hay CUỘC SỐNG SANG GIÀU KHÁC XA NGƯỜI KHÁC mà thôi

tết 2020 Đáng chú ý, tại hội chợ hoa Xuân lớn nhất tỉnh Quảng Trị năm nay có sự góp mặt của một “đại lão mai” khiến nhiều người ngẩn ngơ ngắm. Chủ cây mai trú tại xã Triệu Thuận (huyện Triệu Phong, Quảng Trị). Với gốc lớn, tán đều và dáng thế đẹp…, cây hoàng mai được rao giá 250 triệu đồng. Một gốc mai khác của chủ vườn này cũng được bày bán với giá 70 triệu đồng

...

  Đường sá ngày xưa trong ba ngày tết thuờng vắng vẻ hơn ngày thuờng một ít. So với hôm nay, tết về là lúc đường sá đông đúc nhộn nhịp thêm hơn, muôn màu muôn vẻ. Tiếng còi xe, tiếng mua bán ồn ào. Trong nhà, trái lại thuờng im lìm vắng vẻ vì từng lứa tuổi chia nhau đi chơi mỗi người một hướng tùy theo sở thích.

                            *

vc chúng tôi về quê hương hưởng lại "mùi khói tết"(2017)

 

Rồi cuộc thế đổi dời, người Việt chúng ta đành ly hương biệt xứ. Từ Mỹ, hai vợ chồng tôi cùng nhau về quê để tìm lại chút hương vị nào đó của ngày giáp tết. 

Trong đêm khuya cạnh kề phụ mẫu, bên nồi bánh tét đang sôi, chúng tôi ngửi lại mùi khói cay cay trong đêm khuya lập loè ánh lửa. Một đêm dài sâu nặng tình quê, sống lại với bao kỷ niệm xa xăm nào đó để ngày mai chúng tôi phải giã từ đất mẹ. Về lại phương xa, chúng tôi mang theo bao nhung nhớ ngập lòng. 

*

Nói sao hết bao hoài niệm ngày xưa. Mỗi năm ngắm hoa đào đua nở nơi đất khách, lòng tôi luôn bùi ngùi nhớ về mai vàng Quảng Trị. Xa quê hương có mấy ai hẹn ngày trở lại? Biết nói sao với hai chữ NGÀY MAI?

 

Kiếp nhân sinh là phù ảnh, lung linh; nhưng trời

 quê hương vẫn xuân về, mai nở. Thương nhớ làm 

sao khi thiếu bóng "chinh nhân" không còn trở lại 

thôn xưa. Bờ lau cũ bên con đò cắm sào đứng đợi, 

để một độ tết đến xuân về sao lạc lỏng đến nao lòng.

 

Đó là cái khó để diễn tả cho lớp con em sau này hình dung ra cảnh tết xa xưa. Duy ở lớp người lớn tuổi, mỗi độ xuân về là thời gian còn lại cho họ ngồi hình dung lại hình ảnh CÀNH MAI LÁ THIỆP mà nhớ thuơng bao kỷ niệm êm đềm của một thời xuân./.

Đinh hoa Lư - San Jose California

ĐHL edit và tái đăng ngày giáp tết ẤT TỴ 2025

TIỀN BẠC KHÔNG MUA LẠI ĐƯỢC HÌNH ẢNH CỦA NGÀY XUÂN

 

 

TIỀN BẠC KHÔNG MUA LẠI ĐƯỢC HÌNH ẢNH CỦA NGÀY XUÂN

LIDO STUDIO 

 Mỗi lần tôi nhìn lại tấm hình vào năm lớp nhất, (tết Ất Tỵ 1965 ) lòng tôi tự nhiên bùi ngùi nhớ lại Ảnh quán Lido Quảng Trị.
Tấm hình tôi vòng tay nhìn nghiêng, tóc chải láng mượt. Tất cả đều nhờ vào bàn tay chú chủ tiệm LIDO 'đạo diễn' mà thành. Tôi tin rằng ai là người Thành Phố QT đều biết và nhớ đến  hiệu ảnh này.

(mũi tên) Lầu ông Cửu Tăng 

 LIDO (dấu sao) sát Lido la` tiệm nước mắm bà Trợ Trọng. Tất cả  ngó ra đường Trưng Trắc phố chợ Quảng Trị (Hình do chị Nguyễn Thị Bình từ Belgium gửi)

    Phía đường Phan Bội Châu hay từ tiệm Nhuận Ký ngó qua có một ngõ hẻm vào chợ. Ảnh Quán LIDO nằm bên tay phải, bên tay trái là lầu Ông Cửu Tăng.


     Có vài tiệm ảnh tôi còn nhớ tên như Mỹ Hoa, Tyna hay vài tiệm khác nằm dọc theo Phố Trần Hưng Đạo hay vài con phố khác hy vọng có bạn đọc còn nhớ. Riêng đối với ảnh quán Lido là một ảnh quán gần với người viết. Chuyện dễ giải thích cho quý bạn do Lido ở  ngay hẻm vào chợ kế  tiệm hàng bà Lê thị Trọng (Trợ Trọng là chị của ông Lê Hành trưởng ty Tiểu Học QT). Sau này do gia đình người viết mẹ và dì thuê lại cửa tiệm của bà Trọng để buôn bán.

Trong tiệm chú Lido có viết  một câu viết làm tôi tâm đắc mãi cho đến giờ:

TIỀN BẠC KHÔNG MUA LẠI ĐƯỢC HÌNH ẢNH CỦA NGÀY XUÂN

Đúng thật, nhất là càng về sau khi tuổi chúng ta càng già chừng nào càng thấy quí hình ảnh thời non trẻ. Chú  cẩn thận sửa thế ngồi cho tôi, chải đầu tóc tôi láng mượt bóng loáng dưới cái dù đèn của Chú. 

Dù có bao nhiêu tiền, không ai mua lại được hình ảnh những ngày xuân nếu không có những tấm hình ngày trước. Về già, nhìn tấm ảnh thời tuổi nhỏ, nhìn mái tóc chú LIDO chải cho mình,  lòng tôi thầm cám ơn chú biết chừng nào!

-Một hai ba ...chụp nghe con!

    Tôi cố gắng làm nghiêm nét mặt chờ chú chụp cho hoàn tất tấm ảnh,  trong bụng thì lại hồi hộp làm sao. Thời đó hình như người thợ chụp hình còn trùm kín đầu, ở trong tấm vải đó chú Lido lay hoay xem hình có được không mới chụp. Trong phòng chụp có vài cái dù phát hay chận ánh sáng, mấy tấm phông làm nền cảnh, kể cả những thứ linh tinh như đồ chơi con nít, gương lược v v ...

hình tết Ất Tỵ 1965 ba anh em tôi và thân phụ

 Tôi nghĩ lạ, thời đó người mình đi chụp hình ít nghe người thợ bảo cười? Khác với thời nay mỗi khi chụp hình, người ta hay bảo: 

-Cười đi nào! 
-Smile!
                     
    Xưa không nghe câu đó hay tôi không còn nhớ? Người mình chụp hình ít thấy cười. Ai cũng có nét mặt nghiêm trang hay muốn "tạo nét nghiêm trang". Tấm hình nào cũng hao hao giống nhau, ít khi cười, ngoại trừ các tấm hình chụp bất ngờ không chuẩn bị trước.

    Chụp một "pô" ngày xưa quả là công phu. Thời đại hôm nay do là thời của điện tử tha hồ chụp bao nhiêu ngàn cái cũng chẳng sao, chẳng ai tính toán.

    Xưa, một cuốn phím chỉ vài chục pô, chụp xong phải rửa phìm, phơi ôi đủ thứ chuyện trong phòng thợ, có khi cả tuần mới có hình cho mình nhận? Tôi thấy ít ai có cái máy chụp hình. Muốn có tấm hình làm căn cước loại 4x6 cũng phải vào studio rồi phải đợi vài ngày.

 Huống gì Kỷ niệm gia đình như lúc anh em tôi được ba tôi dẫn vào Tiệm Lido như người viết kể ở trên, quả thật quý giá biết chừng nào.

Chợ QT phía hàng cá và hàng thịt (theo lời thầy Nguyễn Bảo thì hình chụp từ lầu Mệ Khoá Lạng)

TRONG TIỆM LIDO NGÀY ĐÓ

Như đã viết phần trên, sau năm 1968, gia đình tôi có dịp thuê lại tiệm hàng bà Trợ Trọng, do sát vách nhau nên tôi hay đi qua ngắm cửa tiệm Lido vào những lúc lên thăm gian hàng của mẹ và dì tôi. 
Tôi nhớ đến chú Lido người thợ chụp hình dáng người mảnh khảnh tầm thước, hiền hoà. Chú luôn mặc cái sơ mi ngắn tay bỏ ngoài. Bước vào Lido Ảnh quán cái hình đập vào mắt trước tiên là tấm hình thật lớn người hùng quân đội Biệt Động, Trung Uý BĐQ có biệt hiệu là Hoàng Tùng  người Sãi vòng tay cười thật tươi. (Chú Hoàng Tùng (biệt hiệu Hoàng Tùng) không lạ gì với tôi do hè 1964 lúc học lớp nhì tôi có vô Dục Mỹ thăm  gia đình cậu tôi là Võ tự Bé và ở lại thăm một tháng. Năm đó cậu tôi và chú Hoàng Tùng hai người bạn thân, đều mới ra trường làm huấn luyện viên  Biệt Động Quân tại Dục Mỹ. Thời gian  đó chú Hoàng Tùng ăn cơm tháng nhà cậu mợ tôi...)

    Tôi nhớ LIDO cùng nhiều tấm hình của những người con gái QT xinh đẹp, nhiều kiểu, cỡ được chú LIDO sang lớn và trân trọng treo hai bên vách. Nhiều người đep Thị Xã, người đẹp tận Sãi, Hạnh Hoa, Trí Bưu Thạch Hãn đều có được niềm hân hạnh góp mặt tại Ảnh Quán Lido.

 Tôi nhớ ơn Chú đã tặng lại tấm hình duy nhất  (nhìn nghiêng) của chị tôi- Đinh thị Biên qua đời năm 1967. Chú đã tặng lại ba tôi tấm hình chị tôi. Hiện nay nhà ba mẹ tôi vẫn còn thờ tấm hình duy nhất này.Không riêng gì người chị quá cố của tôi, cũng nhờ cái công Chú chưng ảnh những người đẹp như vậy mà Mợ Trần thị Kim Thược trong gia đình tôi mất năm 1971 cũng được Chú tặng lại ảnh người quá vãng để thờ phượng.

    Một thời QUẢNG TRỊ mù xa trong cát bụi thời gian. Những ảnh quán như Mỹ Hoa, Tyna, Lido v v góp công lưu lại ít nhiều hình ảnh xa xưa của một thị trấn "Địa Đầu Giới Tuyến" từng bị dập vùi trong khói lửa chiến tranh. Thế nhưng nhân thế bây giờ chẳng có được bao nhiêu hình ảnh một tỉnh xa xưa đó? 

    Người xưa QUẢNG TRỊ trong đó có những chú thợ chụp ảnh, những thương nhân, những lớp thợ thầy nay đã ở thật xa trong trời miên viễn. Định luật cuộc đời, lớp lớp con người nối tay nhau ra đi ai mà tránh được. 

    Nhưng thật lạ? trong lòng tôi không khỏi xao xuyến mỗi khi nhìn lại hình xưa. Mái tóc đen bóng một thời trẻ dại? nỗi tiếc nuối nhè nhẹ nào đó trôi nổi trong hồn nay tóc bạc, răng 'bắt đầu' long? 

    Những phút giây ngắm lại TẤM ẢNH NGÀY XƯA  tôi thật lòng nhớ và cám ơn bàn tay một ngừoi thợ ảnh- Chú LIDO đã chụp cho tôi một tấm hình chân phương cùng ân cần chải tóc cho tôi. Thật nhớ làm sao một thuở thiếu thời dưới khung trời thân yêu Quảng Trị.

                          50 NĂM SAU

trái sang nhà tôi Tuý Huệ và bạn quá cố Trương Hoà, con gái chú LIDO. Chúng tôi gặp lại nhau trong buổi giới thiệu thuốc nam Toàn Chân tại San Jose

 hình tháng 12/2017