Một Mùa Giáng Sinh và Rừng Hạt Dẻ Mất Mùa
Bà Xã tôi vừa đi chợ về liền vội vàng cất các thứ vào tủ lạnh. Tôi đang chế ấm trà cạnh bên liền chận tay vợ lại...
- Ô khoan đã, để anh chụp cái hình bao hạt dẻ ni chơi!
Bà xã thắc mắc "chụp làm chi rứa" tôi ậm ừ cho qua chuyện chưa nói rõ để post vào bài viết hôm nay. Bụng bảo dạ, tôi viết bài xong mới đưa cho vợ xem.
Túi hạt dẻ, hạt no- căng -mẩy láng vỏ. Hôm nay giá lại rẻ chỉ $2.99 một pound. Tôi nghĩ rằng Mùa Giáng Sinh năm nay Cali hạt dẻ được mùa nên rẻ hơn so với giá cũ.
Chụp hình túi hạt dẻ kia nhưng trong lòng tôi hiển hiện hình ảnh những ngày lầm lũi trong rừng Thanh Hóa kiếm ‘cái ăn’ từ rừng mang lại cho đoàn tù đang chặt hạ gỗ lim tại đó. Những cây dẻ hoang từ Như Xuân Thanh Hóa chúng may mắn mọc chen với lim, trường mật và nứa. Thời gian ra Thanh Hóa, Huyện Như Xuân khoảng tháng 10/ 1977. Trại 1 và trại 4 chúng tôi có nhiệm vụ san phẳng cây rừng ở đây để xây dựng Lòng Hồ Sông Mực đem nước cho Huyện Diễn Châu. Những kỷ niệm khó quên cho gần một ngàn người từ Ái Tử ra đó.
Khó quên làm sao những bó môn thục, măng nứa những tổ ong cây cam thảo rừng và quý nhất là hạt dẻ rừng như người viết vừa nói đoạn trên.
Rủi làm sao năm đó dẻ trong rừng này “Mất Mùa”.
Lạ thế? Cây rừng sao gọi là 'mất mùa' có ai trồng đâu?
Người viết xin thưa với bạn đọc ‘mất mùa’ ở đây đều là tiếng do chúng tôi đặt ra đó thôi. Chuyện là do hạt dẻ năm đó rất lạ? Chúng hoàn toàn là cái vỏ trống bên trong không có gì chỉ. Chuyện không phải do vẹt rừng ăn hết mà do hạt dẻ trống không thực sự. Ôi không biết bao nhiêu cái lỗ ‘trống rỗng vô tích sự’ chẳng giúp gì cho cái bụng đói của đoàn tù chúng tôi lúc đó ?
Từng đám vẹt rừng bu lại? Chúng cũng tức giận nôn nóng chẳng khác gì đàm tù chúng tôi. Lũ keo tha hồ sục sạo trên cao. Dẻ càng rớt nhiều xuống gốc cây từng đống. Chúng tôi dưới này tha hồ tung hoành bơi móc ...Chán nản, não nề làm sao? vài ba trăm hột chỉ có một hột dẻ đặc ruột thôi; lúc này cái hột có ruột này thật quý ‘hơn vàng’.
Được cái hột dẻ có ruột xem như là “trúng số’’. Nướng nó lên trong đống lửa rừng, phần nhân bên trong vừa nổ tách ra trắng hếu thơm phưng phức ngon đến rợn người. Chính lúc này mới là lúc người tù được hạt thưởng thức thứ hương vị ngon thơm thật sự của hạt dẻ nướng. Nhớ làm sao thứ cảm giác ngon lành khó lòng diễn tả? Có thể tôi không cường điệu do phải lần mò trong đống hạt trống rỗng kia cả buổi mới có được hai ba cái hạt cỏn con. Không có sự so sánh chính xác nào nếu cái bụng của bạn chưa hề lép xẹp như những người chiến bại năm xưa? Bạn cũng có thể chưa tận hưởng được cái cảm giác nào gọi là 'NGON' nếu bụng bạn lúc nào cũng no tròn và quá đủ chất?
Những hàng lim ngả gục. Gỗ lim cứng như ‘thép nguội’ thế mà chúng tôi chặt sạch. Cả ngàn người tù tung hê sức lực non hai năm trời. Bao nhiêu sức lực thời son trẻ nằm lại trên đám rừng này?
============================
Du lịch lòng hồ ở Thanh Hóa
Du thuyền hồ sông Mực khám phá Vườn Quốc gia Bến En là hoạt động trải nghiệm không thể thiếu khi đến du lịch Như Thanh. Vườn Quốc gia Bến En - một quần thể thiên nhiên kỳ thú và độc đáo, gồm 16 tiểu khu sinh thái và vùng hồ sông Mực. Hồ sông Mực nằm ở trung tâm của vườn quốc gia, với diện tích 3.000 ha, độ sâu trung bình khoảng 30m. Trong lòng hồ nổi lên 24 hòn đảo, được ví như Vịnh Hạ Long thu nhỏ trên núi.
Khoảng thời gian đi thuyền trên hồ sông Mực, du khách được ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên kỳ thú, chính là hệ sinh thái phong phú, đa dạng của vườn quốc gia với nhiều loại thực, động vật quý hiếm như lim xanh, sồi, các loại chim... tạo thành lớp rừng nguyên sinh bao phủ quanh các đảo. Khó có nơi nào có hệ thiên nhiên hội tụ cả hệ sinh thái rừng và hệ sinh thái mặt nước như Bến En. Đặc biệt vào thời điểm hoàng hôn, du khách được ngắm nhìn bức tranh sơn thủy hữu tình tuyệt đẹp tại nơi đây. Thời điểm hè, du khách có thể bơi, lặn tại hồ sông Mực cảm nhận làn nước trong lành, mát mẻ... (Trích)
...Đói rét tủi nhục. Chết vì ăn nhằm gan cóc. Có người phải thắt cổ, cái xác tòn ten trong một đêm vắng lặng giữa rừng thiêng.
Và sau hết cái Lòng Hồ Sông Mực nên thơ kia thành hình như hình ảnh ngày nay ngoài những cái bản huyện Như xuân Thanh Hóa ngày xưa...hôm nay là làng xã ven hồ những nơi du lịch...
Còn ai nhớ lại hình ảnh buồn bã năm xưa? Những bóng tù lầm lũi xăm xoi tìm cái ăn. Trong ngày Giáng Sinh có vài hạt dẻ no tròn trong muôn ngàn hạt dẻ trống rỗng vô hồn như tâm trạng của những người thất trận năm xưa.
Cái lạ lùng và trái ngược bây giờ một tâm lí rất thật cho tôi khi nhìn túi hạt dẻ bây giờ tôi chẳng thèm muốn chẳng cần đụng đến nó: luộc hay nướng tôi bất cần thế mới lạ?
Tâm hồn tôi cứ lãng đãng trôi về một đám rừng Thanh Hóa ...những đống vỏ hạt dẻ trống rỗng, vô dụng, cùng tiếng đàn vẹt rúc réo trên cao. Bầy vẹt, hình như chúng đang tức giận do rừng hạt dẻ mất mùa ./.
ĐHL
Nhớ Rừng Thanh Hóa Giáng Sinh 1977
===========================
RUỘNG MUỐI TƯỜNG VÂN
Bao năm chờ đợi sóng gần ta
Biển sóng biển sóng đừng âm u
Đừng nuôi trong ấy trái tim thù...(Sóng Về Đâu/ TCS)
Trước khi dòng Thạch Hãn đổ ra Cửa Việt có mấy thôn Tường Vân, Hà Tây. Ở đây có một nhánh sông nhỏ cùng nhập vào dòng chính Thạch Hãn trước khi chảy ra cửa biển. Bình thường thủy triều lên thì nước mặn đi vào rồi lại rút. Dĩ nhiên cánh đồng Tường Vân chỉ có thể tạo được một cánh đồng không để làm ra lúa gạo mà để làm muối.
Sau buổi can qua, chúng tôi là đám tù từ Ái Tử có lệnh di chuyển về dựng lán trại tạm trú riêng biệt tại một ngã ba sông, nếu không lầm xem bản đồ hiện nay là Thôn Tường Vân, thuộc huyện Triệu Phong một đồng trống nơi nhánh sông sắp chảy ra Cửa Việt. Người viết còn nhớ anh em tù ngày đó còn gọi là đi làm ruộng muối " Hà La". Nhưng nay trong bản đồ chẳng có thôn nào tên Hà La ngoại trừ Hà Tây mà thôi.
Thời gian vào khoảng hè 1976, gần hai trăm người chúng tôi từ Trại 4 được dẫn về làm muối tại đó.
Một cái nhà tranh dài được cất lên ven nhánh sông nhỏ, sau lưng là cánh đồng Tường Vân khá rộng. Buổi chiều rảnh, chúng tôi hay ngồi ngó qua bên kia là Hà Tây, ngắm nhánh sông sóng nước lao xao theo gió.
Làm muối cách mới này ra sao?
1- LÀM MẶT BẰNG
2 - TĂNG ĐỘ MẶN NƯỚC BIỂN
Nước biển từ Cửa Việt theo các con lạch đào vào ruộng. Sau khi ngấm qua lớp mặt bằng này độ mặn sẽ tăng lên cao . Giữa những đám ruộng là những đường thẳng chúng tôi múc nước từ các ô nước đã tăng độ mặn bỏ vào các cái vại đúc để dọc theo những đường băng này thẳng tắp. Các vại này gọi là CHẠC các ô phơi cạnh các vại này sẽ nhận một lớp nước muối đậm này.
3- PHƠI NỨOC BIỂN VÀ CÓ MUỐI CUỐI NGÀY
Rất nhiều các ô phơi dọc theo các đường băng. Kể cũng tội nghiệp cho việc xây ô.
Chiều tà, nhóm tù chuyên môn làm muối có được vài gánh muối ít ỏi gánh về. Ngày nào cũng thế, lâu ngày cũng có một số muối dồn đống lại. Muối tù làm được không bao nhiêu. So với cánh đồng muối trong nam thì việc sản xuất này phải xem như là "trời ơi đất hỡi" mà thôi. Chỉ có công tù là 'công không trả' nên người ta mới làm theo kiểu ít ỏi thế kia. Muối ít hay nhiều cũng là chuyện của Trại. Đó là cái gọi là thành quả 'cải tạo lao động'. Chúng tôi chẳng để ý chuyện này. Hàng ngày chỉ mong cho xong những gánh cát ướt và nặng, gánh từ bờ sông vào đồng muối cho đủ "chỉ tiêu" giao khoán, xong về lại căn trại tạm thời đó nghỉ.
NHỮNG KHÚC SẮN 'ỐM O', NHỮNG THÙNG NƯỚC CHÈ TƯƠI NHƯNG ẨN CHỨA TÌNH THUƠNG CỦA NGƯỜI LÀNG MỚI HỒI CƯ
Chúng tôi được dịp khơi lại một đoạn sông của thôn TƯỜNG VÂN bị khô cạn, trơ đáy vào một hai dịp cuối tuần. Khúc sông hẹp này đựoc mấy đội tù làm ruộng muối chúng tôi vào làm giúp. Đó là một ngày thứ Bảy, chúng tôi vui và nhớ hoài do được gặp lại dân làng. Người làng mới hồi cư lại vùng này đang cần nước, khúc sông lại cạn cần khơi rộng ra. Tiếng là gặp lại dân nhưng chúng tôi chỉ thấy loáng thoáng thôi.
Nhớ làm sao, chúng tôi có một giờ giải lao nào đó. Đội sản xuất trong thôn có nhiệm vụ gánh sắn nấu ra 'bồi dưỡng' cho đám chúng tôi đang công tác XHCN cho dân. Những khúc sắn ốm o mọc lên từ ruộng cát trắng bạc màu, lớn bằng đầu ngón chân. Có thể đám sắn này vừa mới vươn lên từ nền đất cát trắng gần biển, nhưng người dân chẳng có gì để đãi người lao động giúp thôn trong một ngày chủ nhật. Nhớ làm sao mấy thùng nước chè tươi, đựng trong hai thùng sắt vuông rỉ sét, được người dân trong thôn gánh ra. Hình ảnh một buổi 'giải lao' tràn đầy ý nghĩa trong đó làm chúng tôi nhớ mãi trong lòng.
Những khúc sắn 'nhỏ ốm tong teo' từng vươn lên trên nền cát vùng biển. Không là ngoa ngữ, chúng tôi nhớ thời gian đó đối với người tù sao thơm và dẻo ngon đến thế?! Sự thật khó tránh né, do lúc đói cái gì mà chẳng ngon. Nước chè xanh đối với chúng tôi rất lâu mới thấy lại. Chúng tôi tìm cách uống thêm mấy lon nước chè cho thật thỏa vị giác và cái bụng. Sắn và nước chè tự tay người trong làng Tường Vân nấu cho tù. Không hẹn hay báo trước mà gặp; quá lâu mới thuởng thức những thứ trước đây xem tầm thường và gần gũi thế mà ai ở vào hoàn cảnh trong cuộc mới cảm nhận hay nói hết lòng cho đủ ý là ngon và "thấm thía" làm sao.
Anh "đội trưởng sản xuất" trong thôn, nghe đâu cũng "hạ sĩ VNCH" vừa hồi cư về làng. Dĩ nhiên chỉ là hạ sĩ do anh không có nhiệm vụ đi "học tập". Hôm đó người đội trưởng này có nhiệm vụ gánh nước chè tươi cùng thêm một người khác gánh sắn nấu cho đám chúng tôi đang ngồi nghỉ bên triền cát; liếc trái liếc phải xong, anh nói thật nhanh như sợ ai đó nghe được:
...Ăn, ăn đi mấy eng, ăn cho no nghe mấy eng ...
Làm sao chúng tôi quên được câu nói đầy nghĩa tình đó. Thật vậy, trong những hồi ức nhớ về TÌNH DÂN tôi không bao giờ quên câu nói trong buổi giải lao năm đó. Một câu nói của người làng vừa hồi cư trong thiếu thốn chật vật mọi bề nhưng không quên san sẻ một chút ân tình cho những người nay đà thua cuộc.
Hơn bốn mươi lăm năm qua rồi, tôi vẫn nhớ về Tường Vân Thôn. Có những buổi chiều tà, tôi ngồi bên bờ cát của nhánh sông nhỏ lắng nghe tiếng sóng lao xao vỗ vào bờ sông cạnh doi đất của một lán trại tù riêng lẻ. Thủy triều vẫn lên xuống hàng ngày. Cánh đồng ruộng muối rộng mênh mông. Tôi nhìn chênh chếch hướng tây, trên đó là rặng Trường Sơn mờ dần theo ánh tà dương sắp lặn. Chỉ ngần ấy thời gian, mới hai năm ra đơn vị. Hè 1974 tôi còn đóng quân tại hai thôn Thanh Hội và Vĩnh Huề. Tôi nhớ cái hầm trú ẩn trung đội núp dưới đụn cát ven bờ biển vắng của Vĩnh Huề Thôn. Tiếng tịch tịch tè tè của chiếc máy truyền tin và hàng ngày đóng quân tôi hay ngắm ánh hoàng hôn mờ dần trên bờ cát vắng. Rồi Trường Sơn trên kia một nơi có mấy cái chốt trung đội những ngày cuối cùng, giờ đó chắc đã phủ cây xanh. Chỉ hai năm thôi, bờ biển vắng cùng rặng Trường Sơn cùng một thay đổi quá nhanh chỉ còn lại là số phận của những thân phận tù binh về làm ruộng muối. Ôi chỉ ngần ấy hai năm, biến đổi và số phận thoáng nhanh chẳng khác chi là một giấc mộng đêm trường...
Tường Vân ơi! thôn xưa cày lên dòng nước mặn
Bạc áo vai người, kỉu -kịt hạt muối thấm mồ hôi
Thôn xóm quạnh hiu, dòng sông chờ người khơi mạch sống
Cơm áo chưa về, ngày tháng đó xa xăm
Sóng sánh miếng nước chè xanh anh- tôi chia đôi khúc sắn
Mặn nồng ơn nghĩa- dòng sông vắng làm nhân chứng tình dân.
