AUDIO-- PHỐ LÍNH ĐÔNG HÀ

Lại một tháng Tư là lúc người Việt xa xứ nhắc về một thời chinh chiến. Bốn thập niên xa lắc xa lơ, sóng thời gian từng vùi dập bao hình ảnh khó quên, bao lớp người nay đã năm xuống an nghỉ vĩnh viễn quên đi bao nỗi đoạn trường của chiến tranh. Những ai còn lại, thỉnh thoảng lại cùng nhau tưởng niệm quá khứ VN cứ độ tháng Tư về.

nhớ về Đông Hà những ngày khói lửa 

***

    Có một thời người lính Vùng II Chiến Thuật thường nghe bài hát nói về người con gái Pleiku khi suơng mờ mãi vuơng vấn  trên thành phố co' "em ...má đỏ môi hồng". Đó là chút gì gọi là an ủi cho anh lính về thăm. Thị trấn đó xa rồi, nay là 'ảo huyền nhân ảnh' cho những người lính xưa nay nếu còn sống thì đã da nhăn, tóc bạc.

         xe đò Quảng trị - Đông Hà vào bến 

   Lính vùng I khó quên một "phố núi Pleiku" của tỉnh "địa đầu giới tuyến" từng được lính đặt cho cái tên là "Thị Trấn Ka Ki". Phố đó là Đông Hà, một thị trấn nhỏ bé, ít ai biết hay quan tâm ngoại trừ người lính. Đông Hà, nói khác đi là một thị trấn của "vùng Hỏa Tuyến" hàng ngày như 'giấu mình'  lắng nghe tiếng giày "botte de sault" nện đều trên vài con đường, chưa đi đã hết. 

Đông Hà, một thị trấn ngoại biên nhỏ bé của "VÙNG HỎA TUYẾN" điêu tàn ngập chìm trong lửa đạn. Tuy thế nó cũng an ủi cho nhiều người lính từng đảm nhiệm nhiều mặt trận rất gần.  Lính vùng hỏa tuyến, có vài giờ phép hay tiện dịp công tác ghé qua, anh vẫn ghé Đông Hà, dù trong chốc lát, rồi vội ra ngay đơn vị.

Một thời chinh chiến, hình ảnh khó quên từ một  thị trấn nhấp nhô màu áo 'ô liu' của lính. Chiến tranh khốc liệt, khói lửa ngập tràn. Căn cứ C1 , C2, Cồn Thiên , Mã Đỏ. Tuyến McNamara, Căn cứ A1, A2.
Dù, TQLC, BDQ, Sư Đoàn 3...

đại uý John Ripley (trái) cố vấn cho thiếu tá Lê bá Bình tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 3 (TQLC)(phải) tại mặt trận Đông Hà 4/1972 sau khi cầu Đông Hà bị giật sập để ngăn bước tiến của chiến xa miền Bắc 

  
Gio Linh 'bạch hoá' hoàn toàn, rồi "Định Cư Cam Lộ". Cường độ chiến tranh càng lúc càng làm cho Đông Hà trở thành "nút" tiếp chuyển cho các "tuyến lửa" tận Khe Sanh hay vuơn ra Gio Linh, Charlie 1, Charlie 2. Tất cả đã "quân sự hoá" Đông Hà. Tiếng gầm rú của những chiếc C130, C119, trực thăng lên xuống bận rộn đêm ngày. Đông Hà nghiễm nhiên là 'thành phố lính'.

Khói súng, máu, bao chiếc GMC chở đầy xác người qua Đông Hà. Những chiếc trực thăng câu xác máy bay cũng bay qua Đông Hà. Anh lính về phép đi ngang...Tất cả đã nhấn chìm Đông Hà trong vùng "tử ảnh". Không ai dám ra cái thị trấn đầy hiểm nguy ngoại trừ những người lính. Không ai còn nghĩ đến nó ngoại trừ những người lính. Chết chóc và đe doạ đã làm người ta lần hồi quên mất hai chữ "Đông Hà"!

nữ sinh Đông Hà lên xe đi ủy lạo chiến sĩ  1970

Thế mà những người lính vẫn lưu luyến hay nhớ Đông hà. Thị trấn đìu hiu, nhà cửa xác xơ. Từ rừng xa, lính có dịp ghé qua vẫn mang một cảm giác là "người xa về thành phố... cho bỏ gian lao ngần này phép rong chơi " (Người Xa về Thành Phố). 

   Đông Hà vẫn còn bóng dân.  Khi dáng dấp e thẹn của những người con gái, em cho người lính trận biết rằng anh "đang có mặt" tại hậu phuơng. 

      một con đường trong Chợ Đông Hà 1969

Ôi! tô bún xáo Đông Hà vẫn đưa huơng vị không thua gì Huế. Sợi bún Đông hà sáng sớm từ Ngã tư Sòng đem qua vẫn dẻo mềm, dai dai, vị chua chua của mùi bột ủ. Thị trấn của lính chỉ thế thôi, đơn sơ rách rưới trong màn suơng mờ vuơng vuơng mùi thuốc súng. Vài cái quán lèo tèo, ngó ra cái bến xe trống hóc, buồn thiu.  Những mái nhà, ngói tôn lộn xôn, lổ đổ ánh nắng xuyên qua do mảnh đạn làm lủng nhiều nơi. Vài ba quán cà phê, lại cộng thêm hàng ăn, thức nhậu. Bàn ghế đóng vội từ thùng đạn pháo binh.  Lính ăn xong vội về đơn vị. Những khuôn mặt mất ngủ, qua từng đêm ngồi hố cá nhân. Lính giã từ Đông Hà. 

Anh  lính "Địa Đầu' còn nhớ Đông Hà; nhớ những mối tình chớm nở thật mau. Gái Đ. Hà chọn màu áo lính khi trai thời loạn nối nhau, theo 'bước quân hành' . Đông Hà và những người vợ lính, và lính thuơng nhớ Đông Hà. Những 'cánh dù' hay những chiếc áo "rằn ri', quê tận trong Nam lại lấy vợ Đông hà , cái giọng trung nghe sao là 'nặng'. Lính lại đưa tay làm dấu điếu cẩm lệ của vợ mình, ôi 'to thật là to' . Thế mà lạ, anh lính người nam vẫn hãnh diện khi lấy được vợ trung. 

    Mùa đông Đông Hà, màn mưa lướt thướt, ngày qua ngày dường như 'bất tận". Những chiếc GMC chạy vụt qua con đường phố chính , theo đường 9 lên hướng Cam Lộ. Những chiếc máy bay phành phạch bay trong  trong màn mây đen nghịt. 

  

 Những 'áo tơi', hay nón lá người dân quê chằm từ lá rừng. Người bên kia Cầu lầm lũi đi vào buổi chợ.

 Những quán hàng bày biện sơ sài, cửa khép hờ bên một hai con phố gạch đá rơi vãi đó đây. Buổi chợ mùa đông thưa thớt; họ qua cầu Mới về lại bên kia, phía thôn An Lạc. 

Dưới cầu, mấy chiếc giang thuyền nằm bất động 'lười biếng'. Hướng Gio Linh và Cam lộ vẫn dội về tiếng pháo trong mưa.

 lực lượng Hoa Kỳ đang bỏ chất nổ dưới cầu Đông Hà chuẩn bị giật sập cầu ngăn chiến xa T54 của miền Băc trong trận mùa hè 1972

 

   ngày 6 tháng 4/1972 

Chiến tranh càng lúc càng tăng cường độ. Một ngày từng đoàn dân hốt hoảng rời xa Đông Hà. Toán chiến xa chạy về án ngữ bên này cầu. Hướng Ái Tử nơi Sư Đoàn 3 trú đóng, những cột khói pháo bốc cao. Người dân giới tuyến phải vượt qua lằn pháo chạy vào hướng nam, để lại phía sau...

Xóm thôn hoang tàn đổ nát
Luống khoai nương cà nghẹn ngào
Tiếng chuông vang không còn nữa
Vắng trâu ăn trên đồng sâu
Trẻ thơ đi tìm mẹ hiền 

(Thương Vùng Hỏa Tuyến)

không ảnh Hoa kỳ cho thấy cầu Đông hà cháy liên tục 4 ngày sau khi bị giật sập vào ngày 6/4/1972

 

Khi vài cầu Đông Hà đổ sụp, dòng  Hiếu Giang chứng kiến những chiếc chiến xa tử thủ chính thức bỏ vào nam. Người lính VNCH cố ngoái lại Đông Hà lần cuối:

       - Đông Hà ơi, xin vĩnh biệt!

Thị Trấn dường như "đang khóc" khi phải chia ly với đám dân nghèo gồng gánh, bao đứa trẻ thơ ngơ ngác chạy theo mẹ cha. Có những người lính đi theo đơn vị lại tiếc nuối, quay quắt cho những mối tình lính mới chớm nhưng lại vội chia ly xa rời vùng Hỏa Tuyến./.

ĐHL 

Noel  2015 

CON RẮN HỔ MANG TRONG RỪNG THANH HÓA

 

***

CHUYỆN TÙ CẢI TẠO

HUYỆN Như xuân, Thanh Hóa 1978

    Cánh rừng bị chặt hạ, gỗ còn ngổn ngang chồng chéo. Nhiều cụm khói vẫn còn bốc lên từ các gốc lim. Ngọn lửa bên trong gốc lim còn leo lét cháy. Ánh lửa từ những khoảng trống đã cháy toang hoác dưới gốc cây trông xa như những ánh mắt phù thủy, ma quái  nào sau một đêm vắng bóng người tù.

    Trong Khối làm rừng,chúng tôi, hàng ngày Long thường hay đi trước. Người viết còn nhớ  trưởng Khối là anh Trần Vấn người Cam Lộ, chịu trách nhiệm dẫn anh em tù ra phần rừng đã chặt hạ mà Trại đã phân chia trước. Chúng tôi sẽ cưa, dọn, dồn đống, đốt sạch biến rừng thành bãi đất trống không.

Trong khối chỉ có thằng Long nói giọng nam, phần còn lại đều là người Huế và Quảng Trị.

Chúng tôi giật mình do nghe tiếng  Long hét to, tiếng nó nghe như thất thanh:

-          - Ôi!  Đ. M con rắn anh em ơi con rắn …con rắn!

Cánh rừng vừa tan hơi sương. Cảnh thằng Long một tay cầm rựa một tay cầm khúc cây. Hắn nhảy qua mấy thân gỗ to lớn đang cản lối. Tôi tùng mình như ớn lạnh do lần đầu tiên trong đời thấy  nhìn con rắn hổ to như thế. Từ khoảng cách khá xa, tôi chứng kiến con rắn đen dài  đang hốt hoảng quăng mình trên mấy khúc gỗ lớn. N cố thoát thân, phía sau là người đang rượt nó. Thằng Long, người bạn tù,tay cầm thanh cây dài hò hét, hăng hái nhảy vọt đuổi theo...

Có mấy người trong khối Bốn chúng tôi cũng phóng tới theo hướng của Long. Con rắn đen dài khoảng ba mét. Rõ ràng nó là con rắn lớn nhất, lần đầu tiên tôi thấy trong đời. Cách xa mấy chục thước nhưng chiều dài của nó vẫn thậm thượt nhất là sắc đen óng của con rắn chẳng khác gì con rắn trong truyện.

Những ngày đốt rẫy ở đây, những con chuột núi, con cheo, kể cả kỳ đà đều là thực phẩm ‘bồi dưỡng’ cho tù ‘thưởng thức’ ngay trên những đống lửa khổng lồ.

lá thư gia đình tác giả còn giữ 

Hai ngàn hecta rừng lim này phải bị thanh toán đốt sạch chuẩn bị cho Lòng Hồ Thủy Lợi của Đập Sông Mực lấy nước tưới cho ruộng của các Huyện Nông  Cống và Diễn Châu dưới kia.

lòng Hồ Sông Mực 40 năm sau

nhờ vào Internet tác giả biết được hơn 40 năm sau vùng Lòng Hồ Sông Mực nay trở thành nơi 'du lịch' làng xã mọc lên xung quanh dân cư sinh hoạt đông đúc. Người dân không hình dung trước đây vào năm 1978 nơi đây là một rừng lim và trường mật ken dày xanh ngắt. qua 2 năm trời,Tù binh từ Quảng Trị ra đây chặt hạ đốt sạch để cho nước đầu nguồn sông Mực dâng lên cho nước về các huyện đồng bằng Thanh Hóa như Diễn Châu và NÔng Cống 

Giờ là cả khối thịt rắn, biết bao nhiêu ký cho đám tù chúng tôi hôm nay.

Chúng tôi từng chia nhau con rắn nhỏ, bị ném cong queo trong đống lửa. Xong, chúng tôi lấy cái que  kéo ra, phủi vảy rứt ra chia nhau mỗi người một khúc rắn nướng dài bằng hai lóng tay. Giờ thì làm sao chúng tôi bỏ qua con rắn hổ mây to và dài như thế? 

Bao nhiêu ký thịt?

Màu đen của con rắn tự khắc nhắc tôi nhớ tới chuyện rắn thành tinh trong rừng thiêng mà  người ta hay kể. Hắc xà hay bạch xà là truyện con nít. Còn thực tại trước mắt đám tù chúng tôi hôm đó là một con rắn lớn, một khối thịt đang trốn chạy trước nhiều cặp mắt háu đói của đám tù binh trong rừng.

Tiếng thằng Long vẫn la hét hăng hái làm sao? nó tiến gần rồi! Vài ba người kia cũng đang cầm mấy cai rựa cán dài cũng đang phóng gần tới…

con rắn hổ mang  trong rừng có thể dài hơn con trong hình này

Chợt một cảnh tượng làm tôi không ngờ!?

Lần đầu tiên tôi thấy con rắn ngóc đầu lên thật cao, ngoảnh lại phía sau? Đầu nó hướng về phía thằng Long và bắt đầu phóng trở  lui về phía địch thủ!

Không ai ngờ được!? Có thể như bước đường cùng con rắn hổ mang tấn công ngược trở lại để sinh tồn.

Thằng Long chợt khựng lại, chưng hửng trong thoáng giây, rồi hoảng sợ. Nó sửng sốt, không ngờ tình huống đổi thay như thế? Phản ứng của con rắn hổ làm Long giật phắt người rồi tức tốc quay người lại bỏ chạy. Khúc cây dài trong tay nó không thể là vũ khí lợi hại bảo vệ cho Long được.

Giờ thì rắn rượt người! chứ không phải cả đám đông người rượt rắn.

-Đ. M. nó rượt! nó rượt! chạy chạy…

Long la bai bải, bao nhiêu hăng say của phút ban đầu tan như bọt nước  trước phản ứng nhanh và bất ngờ của con rắn hổ to dài đen như gỗ mun kia . Con rắn đã chuyển bại thành thắng trong phút cuối cùng.

 Thằng Long "ba chân bốn cẳng" vừa la vừa chạy?! Thằng bạn lúc đuổi theo con rắn nhanh chừng nào khi chạy lui lại nhanh chừng đó. Cả đám tù bị ảnh hưởng lây, thấy thế tất cả đều bỏ chạy lui...Rừng thiêng và con rắn lớn quá biết đâu rắn đã thành "tinh " không chừng?

Thằng Long đã quyết định giữa miếng thịt rắn và sự sống còn thì hắn chịu thua miếng ăn để còn được sống.

Cũng may con rắn rượt theo thằng Long chỉ một đoạn rồi nó biến đâu mất?

Tôi may mắn do là đứa nhát gan  nên lo đứng xa để nhìn nên không bỏ chạy như những người đi trước. Tôi không chê thằng Long thiếu gan dạ, chỉ tiếc cho nó không chiến thắng để có mấy ký thịt rừng. Nói đúng ra nếu nó thắng thì cả khối chúng tôi đều có thịt rắn chia nhau. Một miếng quà của rừng thiêng gần đến miệng không ngờ vuột mất.

Nói thì nói vậy, tôi cũng mừng cho thằng Long thoát nạn. Dù sao chăng nữa, Long cũng là thằng liều mạng và can đảm hơn tôi khi dám xông pha đuổi theo con rắn hổ vào phút ban đầu.

Miếng ăn và cái chết đó là sự chọn lựa liều lĩnh cho đời tù binh. Trại Một bên kia, Đại Úy  Lực (Trần Hữu) chết oan do ăn nhằm gan cóc mà chết, cái chết oan khiện đến từ vụng về trong cách thức làm thịt một con cóc. Rồi trại chúng tôi, Bim lại thắt cổ tự tử chết một đêm trong rừng. Bim (Bùi Băng) chết do nó buồn, nó tủi hay có thể Bim không chịu được những ngày đói khổ trong tù.  Chỉ một con cóc nhỏ bé mà người tù bên trại kia không còn cơ hội về lại gia đình? Rồi chỉ một phút buồn lòng tuyệt vọng mà Bim lại thắt cổ tự tử...

Bim ơi! trong rừng còn nhiều thứ để ăn. Chúng ta còn có cơ hội chia nhau những khúc rắn nướng, những đọt măng nứa, những miếng thịt kỳ đà... và còn đồng cam cộng khổ bên nhau.

Di ảnh Cố Thiếu Úy Bùi bằng Bim 

     Bạn Bim đi trước. Hắn vĩnh biệt anh em một mình không một lời nói trước. Đêm đó  chúng tôi cầm đuốc nứa theo 'cán bộ' đi ra khúc rừng nơi Bim thắt cổ tự vẩn. Cho đến hôm nay tôi vẫnnhớ khuôn mặt trẻ măng của thằng bạn. Mắt Bim còn hé như còn muốn trối lại với bạn tù những gì câm nín trong lòng. Bim mới ra rừng Như xuân chỉ hai ba tuần thôi, không lâu lắm đã đi đến một quyết định vội vàng. Bim giã từ bạn bè trong im lìm câm nín, chẳng hề nhắn với ai một điều gì về Huế. Bim ơi! bạn ra đi nhanh quá khi tuổi đời vừa mới 25, độc thân chưa vợ. Bim chưa có dịp khám phá ra cánh rừng Thanh Hóa này còn nhiều thứ để ăn để sống còn để về lại Huế nơi có gia đình Bim đang ngày đêm ngóng tin con về. Chúng ta phải sống để về lại Quảng trị, Huế, Sài Gòn...nói chung là miền nam còn nhiều người thân yêu đang mõi mòn chờ đợi...

Hôm nay thằng Long nó chạy do nó muốn sống, nó tháo lui khi con rắn phản công lại nó. Có thể  thằng bạn tù có một quyết định khôn ngoan trong đầu, điều tôi tin do nó muốn SỐNG CÒN  ĐỂ VỀ LẠI MIỀN NAM!

Nó chạy là ĐÚNG. Tôi không còn chê trách Long. Âu cũng là sự tỉnh táo cuối cùng trong những ngày tù tội ./.

 

 

 ĐHL 4/7/2021

 

nhớ về rừng Như xuân Thanh Hóa 1978

BÁNH MỲ VIỆT TRONG TỰ ĐIỂN OXFORD

 ÔNG TÂY BÀ ĐẦM ĐÃ GHIỀN ĐỒ ĂN VIỆT

    

tháng Hai năm 2011 từ Banh My đã được liệt vào bộ Oxford Dictionary 

Ngôn ngữ đã đáp ứng theo nhu cầu tăng trửơng hay thị hiếu của ẩm thực trên bình diện quốc tế. Ban biên soạn Tự Điển Oxford Anh quốc Oxford English Dictionary (OED) đã cho nền văn hóa ẩm thực VN một hân hạnh khi danh từ BÁNH MỲ được liệt vào trong tu từ mới hàng năm cho tự diển nổi tiếng của Anh quốc.

Hàng năm Công ty OED thường cập nhật hơn 1900 mục từ mới vào bộ tự điển và thời gian xuất bản đúng vào ngày 24 tháng BA.

Danh từ mới "Banh My" (bánh mỳ) cũng hân hạnh xếp hàng vào tu từ mới với các món ăn quốc tế được ưa chuộng phổ thông khác như 

bánh mì, taquito, kleftiko, California roll, Eton mess, rugelach, sammich, roulade, doughnut hole, nom nom..

Chúng ta cũng nên nhớ lại sự thành công của hệ thống bánh mỳ thịt Lee's Sandwiches VN khởi đầu từ San Jose California vào năm 1980 và đã phát triển thành công thành một hệ thống bánh mỳ thịt khắp các thành phố tại California trong thập niên 1980. Sau năm 2000 hệ thống này đã lan nhanh qua các tiểu bang Arizona, Texas, Oklahoma những nơi này đông dân VN. Hiện nay các bảng hiệu Lee's Sandwich đã quen mắt với dân Hoa kỳ.

hai anh em đồng chủ nhân là Henry Le và Chieu Le khởi nghiệp Bánh Mỳ từ chiếc xe lưu động bán thức ăn tại San Jose vào năm 1983. Sau khi mở tiệm bánh Mỳ thịt, thương nghiệp bánh mỳ phát triển lên nhanh chóng và hệ thống Lee's Sandwiches đã có tới 60 địa điểm trên khắp thế giới. Ông Henry Le đã qua đời do chứng ung thư vào năm 2016

Ngoài Bánh Mỳ thịt ra chúng ta cũng nên nhớ lại thành công PHỞ- tại các nước có người VN định cư đông đúc nhất là tại Hoa kỳ Úc, Canada, Âu châu người dân bản xứ đã bắt đầu 'GHIỀN' phở sau vài thập niên tiếp xúc với ẩm thực VN. 

Trước đây và hiện nay phở cũng hân hạnh sánh vai với các món ăn thịnh hành cùng phổ thông tại Hoa kỳ hay các nước Âu tây khác.

tác giả ĐHL từng đi làm nghề bưng phở từ 1995 tới 1997 tại Milpitas California (hình trên)

Phở :  

mấy chục năm nay, các tiệm

 phở đều có mặt 

tại các thành phố 

đông người VN tại 

Hoa kỳ, Úc, Âu 

châu .. người 

ngoại quốc họ 

bắt đầu ghiền PHỞ;

khách Mỹ hay Âu châu đa số đều có cảm giác ăn 

xong tô phở là thấy khỏe và khoan khoái trong

 người! 

Ẩm thưc cũng là văn hóa, tức là "Văn hóa ẩm thực". Sắc dân nào khi ra nước ngoài cũng mang theo hình ảnh quê hương trong tiềm thức. Những hương vị ngon lành, cám dỗ từ những thứ thức ăn đặc sản đó là những loại hình văn hóa ẩm thực đậm nét nhất, là sắc thái cụ thể cho chúng ta dễ dàng phân biệt sự khác nhau trong món ăn của từng dân tộc.

Tiếng "PHO" đã có trong bộ tự điển The American Heritage Dictionary 

pho (fō, fŭ) Share:  n. A soup of Vietnamese origin typically consisting of rice noodles, onions, herbs, seasonings, and thinly sliced beef or chicken in a clear broth. [Vietnamese phở, from alteration (possibly to avoid similarity to phẩn, excrement, or by protraction of the vowel in the cries of street vendors) of phấn in nhục phấn, meat and noodle soup (loan translation of Cantonese yuk6 fan2 : yuk6 meat + fan2 flour, rice noodle) : nhục, meat + phấn, flour (from Middle Chinese pun', from Old Chinese *mə.pənʔ, husked rice; perhaps akin to Tibetan dbur, to smooth).]

---

The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fifth Edition copyright ©2020 by Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. All rights reserved.
 

Không những BÁNH MỲ và PHỞ nay mai đây chúng ta hi vọng Chả Giò, Gỏi cuốn (egg roll, spring rolls) chắc chắn sẽ lần lượt vào các danh mục của các bộ tự điển quốc tế như Oxford English Dictionary của Anh hay American Heritage, Webster của Hoa kỳ...

ĐHL edition   

28/11/2021

16.3.2024 

AUDIO- CHUYỆN KHOAI ĐỔI CHÓ