Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu lời đắng cay (ca dao)
Người viết dám tin rằng DƯA TÀU BAY là một danh từ chỉ dành cho thành phần tù nhân chính trị sau 1975 họ mới biết thôi. Miền nam sụp đổ những người còn lại đã bắt đầu chịu sự 'trả thù ' ghê gớm qua một danh từ "cải tạo" đó là thời gian mà hàng ngày có quá nhiều cái bao tử tù chính trị đang bị hành hạ, bào xé tận xương!
***
Ba tiếng kẻng báo cho từng khối tù đi lãnh phần sáng lên chia trước khi đi làm. Chuyện trước tiên là chia phần MUỐI. Đúng vậy quan trọng nhất là muối. Những người 'cải tạo' như chúng tôi cần muối. Tuy mỗi người chia ra khoảng non 2 muỗng cà phê muối sống nhưng ai cũng cất thật kỹ.
Chuyện cũng lạ đời từ khoai sắn cơm canh gì cũng chia đều lại phần muối ban sáng để chấm sắn ăn cũng phải chia. Mà lại chia cho cân phân mới là khó cho anh nào trực trong ngày.
Tại sao lại cần và cất kỹ thế? Trốn trại ư? Không dám!
Hay làm gì khác?
Chuyện là vậy: chúng tôi đã đạt đến trình độ 'thượng thừa' về làm DƯA.
Mà dưa thì CẦN MUỐI. Nguyên tắc đơn giản là vậy thôi.
Chà ở tù mà ăn dưa thì cầu kỳ quá sá? Dưa giá chấm thịt heo à?
Không đâu quý bạn ơi. Dưa giá thịt heo là chuyện nằm mơ trong giấc ngủ thôi. Đêm về hai cái sạp dài trong cái lán dài lê thê có hai dãy ngườ. Sau một ngày rừng rẫy giờ chúng tôi đang say sưa trong giấc ngủ ngon lành. Đây là thời gian tha hồ mà thả hồn về dĩa dưa giá miếng thịt heo béo ngậy... Khi tỉnh giấc chuyện thực tế của tù là Dưa tàu bay thôi.
Những đồi càn vùng trung du Quảng Trị sao rau tàu bay mọc nhiều quá? Những bao tàu bay non mơn mởn chúng tôi hái xong, khi qua suối không quên rửa sạch. Về lại trại tù sẽ ăn độn thêm với cháo sắn ngõ hầu nhét đầy cái bao tử xép ve đang sôi lục bục ì xèo!
Ai đó, bạn tù nào đó có sáng kiến thông minh đã làm thử dưa tàu bay xem nó ra sao?
Những đợt thử đầu tiên thấy nó ngon thật. Chúng tôi đặt tên cho nó là "Dưa Cải Thượng Du". Nó có chua nó có dòn, đúng nó ngon thật! Chỉ khổ một điều chúng tôi thiếu 'DĨA THỊT HEO BA CHỈ VÀ CHÉN NƯỚC MẮM ỚT TỎI'.
Chuyện này xin đợi đêm về! Sau tiếng kẻng Trại báo đi ngủ, chúng tôi sẽ thiếp đi trong giấc mộng. Ai nấy tha hồ thả hồn phiêu du rồi 'liên hoan' DƯA CẢI THỊT HEO!
Hiện tại ta có miếng dưa tàu bay đưa khúc sắn đắng vào miệng cho no, thế là ngon rồi.
Đó là lý do tại sao chúng tôi cần muối. Rồi buổi kiểm thảo phê bình công tác ban đêm, dưa tàu bay cũng là đề tài bị đem ra chỉ trích? Người đội trưởng lại một lần nữa nhăn mặt nhíu mày. Anh cực chẳng đã phải nói, phải rầy, nếu không thì khổ 'với trên'? Chuyện nhắc nhở vấn đề CẢI THIỆN LINH TINH làm phiền lòng người "vệ sinh viên" phải dọn dẹp trong lán. Chuyện 'vi phạm' của mấy lon gô DƯA TÀU BAY ai đó treo lủng lẳng từ đầu nằm trong lán nay trở thành đề tài 'thời sự'?
Cũng tội cho số đi làm về. Có người buồn lòng, lại càm ràm, ca cẩm do 'mất hũ tàu bay' thứ dưa đang hồi chua chín, thơm mùi dưa cải: hương vị khó quên năm xưa khi tết đến xuân về. Nhớ mùa xuân xưa nào soạn sành phẩm vật cúng kiến, nào dọn mâm linh đình. Ôi dưa hành củ kiệu, chả thịt, nồi hầm ngon đáo để! Lại còn có dưa cải chua, thịt heo ba chỉ trong mâm cơm cúng tất niên...
***
Còn ai từng làm thân phận người tù Ái Tử nhớ đến những mảng đồi trung du ngập trắng hoa tàu bay. Những sợi bông trắng nhẹ đến mùa tàu bay nhẹ bấc la đà bay theo gió núi.
Hiện nay rau tàu bay; loài rau dại đều là vị thuốc, là tiền. Tàu bay cũng như bao cây dại khác như cây mây, cây đót... khắp vùng trung du là "của trời ban" giúp người nghèo kiếm sống.
Chuyện thời nay là vậy. Chỉ còn chúng tôi, lớp tuổi về già ngồi nhớ chuyện xưa...nhớ sao chuyện muối và dưa tàu bay.
Tàu bay, loại rau tên nghe thật lạ nhưng là một kỷ niệm nhớ nhớ, thương thương, nhưng bỗng nhiên tôi cay cay con mắt ./.
ĐHL tổng hợp & edit
20.10.2023 San Jose USA