Friday, June 2, 2023

100 LỜI DẠY CỦA ĐỨC DALAI LAMA THỨ 14 (phần 2) SONG NGỮ

 PHẦN HAI 

trình bày song ngữ 

dịch thuật ĐHL

...


51. HẠNH PHÚC KHÔNG LÀ THỨ CÓ SẴN CHO TA MÀ HÀNH ĐỘNG CUẢ TA TẠO RA NÓ
“Happiness is not something ready made. It comes from your own actions.” 

52. LÒNG TỪ BI THẬT SỰ LÀ LÒNG TỪ BI KHÔNG HỀ THAY ĐỔI DÙ THA NHÂN CÓ THÁI ĐỘ TRÁI NGƯỢC VÀ LÀM TỔN THƯƠNG CHÚNG TA
. “A truly compassionate attitude toward others does not change even if they behave negatively or hurt you.” 
53. Tôi không biết vũ trụ này với vô tận thiên hà, tinh tú hay hành tinh có ý nghĩa nào sâu hơn không? nhưng tối thiểu nhất lại rõ ràng nhất là nhân loại đang sống trên hành tinh này phải biết kiến tạo nên hành phúc cho mình. Do vậy điều quan trọng nhất ta nên khám phá thứ gì sẽ mang lại hạnh phúc lớn nhất cho con người?
“I don’t know whether the universe, with its countless galaxies, stars and planets, has a deeper meaning or not, but at the very least, it is clear that we humans who live on this earth face the task of making a happy life for ourselves. Therefore, it is important to discover what will bring about the greatest degree of happiness.” 
54. Chúng ta hành động vì tình thương càng nhiều chừng nào thì chúng ta càng hết sợ hãi và hành động càng thoải mái tự do hơn .
  “The more you are motivated by Love, The more Fearless & Free your action will be.” 
55. Tiềm năng con người ai cũng giống nhau cả. Nếu bạn nghĩ, "Tôi không còn giá trị nào"  là sai. Hoàn toàn sai. Đó là bạn tự đánh lừa mình. Chúng ta ai cũng có sức mạnh tư tưởng - do đó bạn đang thiếu gì? Nếu bạn có ý chí, bạn có thay đổi bất cứ chuyện gì. Người đời hay nói: chính bạn là người chủ thực sự của chính bạn. 
 “Human potential is the same for all. Your feeling, “I am of no value”, is wrong. Absolutely wrong. You are deceiving yourself. We all have the power of thought – so what are you lacking? If you have willpower, then you can change anything. It is usually said that you are your own master.” 
56. KHÔNG MỘT TRẠM KHÔNG GIAN NÀO, KHÔNG MỘT CÁI TÂM GIÁC NGỘ NÀO CÓ THỂ TRỞ THÀNH HIỆN THỰC TRONG MỘT NGÀY.
“Neither a space station nor an enlightened mind can be realized in a day.” 

57. Bạn cũ qua đời, chúng ta có bạn mới. Cũng như ngày tháng trong đời, ngày cũ qua đi ngày mới xuất hiện. Điều quan trọng là có ý nghĩa hay chăng? Một người bạn có ý nghĩa hay một ngày có ý nghĩa.

 “Old friends pass away, new friends appear. It is just like the days. An old day passes, a new day arrives. The important thing is to make it meaningful: a meaningful friend – or a meaningful day.” 

58. Thời gian khó khăn sẽ củng cố cho ta sự quyết tâm cùng sức mạnh nội tâm. Qua đó chúng ta càng làm sự vô dụng của giận dữ thành có ích. Thay vì giận dữ bạn hãy chăm nom và tôn trọng những người gây ra rắc rối. Do có những hoàn cảnh như thế chúng mới trở thành những cơ hội vô giá cho chúng ta thực hành tính khoan dung và nhẫn nhục.
“Hard times build determination and inner strength. Through them we can also come to appreciate the uselessness of anger. Instead of getting angry nurture a deep caring and respect for troublemakers because by creating such trying circumstances they provide us with invaluable opportunities to practice tolerance and patience.” 
59. BẤT CỨ LÚC NÀO TA CŨNG THỰC HIỆN LÒNG TỬ TẾ ĐƯỢC DO NÓ LUÔN LUÔN LÀM ĐƯỢC 
“Be kind whenever possible. It is always possible.” 
60. CHIẾN THẮNG CHÍNH BẢN THÂN MÌNH CÒN VINH QUANG HƠN CHIẾN THẮNG MUÔN NGÀN QUÂN GIẶC NGOÀI TRẬN MẠC.
 “To conquer oneself is a greater victory than to conquer thousands in a battle.” 
61. NGƯỜI BẠN TỐT LÀ AI BIẾT CHỈ CHO TA LỖI LẦM, KHIỂN TRÁCH NHỮNG HÀNH ĐỘNG XẤU XA CUẢ TA VÀ TA NÊN KÍNH TRỌNG HỌ NHƯ KẺ CÓ CÔNG MỞ CỬA CHO TA VÀO KHO TÀNG BÍ MẬT VẬY.
“A good friend who points out mistakes and imperfections and rebukes evil is to be respected as if he reveals the secret of some hidden treasure.” 
62. Tôi không mong cầu bạn sẽ tin con đường tôi đi là con đường hoàn hảo nhất. Quyết định này do bạn chọn lựa. Nếu bạn tìm ra điểm nào thích hợp thì bạn cứ mang ra ứng dụng cho đời. Nếu bạn thấy vô ích thì bạn cứ bỏ nó đi .
 “I will not propose to you that my way is best. The decision is up to you. If you find some point which may be suitable to you, then you can carry out experiments for yourself. If you find that it is of no use, then you can discard it.” 
63. CÁCH CHUYỂN HOÁ ĐƯỢC Ý TƯỞNG NGƯỜI KHÁC LÀ TÌNH THƯƠNG VÀ KHÔNG HỀ NÓNG GIẬN 
  “The way to change others’ minds is with affection, and not anger.” 
64. Nếu bạn sợ đau đớn thể xác hay e ngại chịu khổ, bạn nên thử xem? nếu bạn có thể, thì chẳng cần phải ưu tư nữa. Nhưng nếu bạn không thể làm được bất cứ điều gì cả, thì cũng không nên ưu tư làm gì.
 “If you have fear of some pain or suffering, you should examine whether there is anything you can do about it. If you can, there is no need to worry about it; if you cannot do anything, then there is also no need to worry.” 
65. THAY VÌ NGẠC NHIÊN TẠI SAO VẤN NẠN LẠI ĐẾN VỚI MÌNH BẠN HÃY TỰ XÉT VÌ SAO NÓ  ĐẾN?
“Instead of wondering WHY this is happening to you, consider why this is happening to YOU.” 
66. MỘT TRÍ TUỆ BIẾT KỶ LUẬT SẼ ĐƯA TA ĐẾN HẠNH PHÚC, TRÁI LẠI NÓ THƯỜNG ĐƯA ĐẾN PHIỀN NÃO, KHỔ ĐAU 
“A disciplined mind leads to happiness, and an undisciplined mind leads to suffering.” 
67. KẺ THÙ LÀ THẦY GIÁO HAY NHẤT ĐỂ THỰC HÀNH TÍNH KHOAN DUNG CUẢ MÌNH
 “In the practice of tolerance, one’s enemy is the best teacher.” 
68. DO CHÚNG TA SỐNG CHUNG TRÊN HÀNH TINH NÀY NÊN PHẢI HỌC CÁCH SỐNG THUẬN THẢO VÀ HOÀ BÌNH VỚI MỌI NGƯỜI VÀ NGAY VỚI THIÊN NHIÊN NỮA. ĐÂY KHÔNG PHẢI LÀ ĐIỀU MƠ MỘNG MÀ LÀ SỰ CẦN THIẾT.
 “Because we all share this planet earth, we have to learn to live in harmony and peace with each other and with nature. This is not just a dream, but a necessity.” 
69. GIẬN DỮ VÀ THÙ GHÉT GIỐNG Y CÁI LƯỠI CÂU CUẢ NGƯ PHỦ. RẤT QUAN TRỌNG CHO CHÚNG TA LÀ LÀM SAO ĐỪNG BỊ MÓC BỞI LƯỠI CÂU NÀY
. “Anger or hatred is like a fisherman’s hook. It is very important for us to ensure that we are not caught by it.” 
70. BẤT LUẬN  NGƯỜI HỮU THẦN HAY VÔ THẦN, NGƯỜI TIN CHUÁ TRỜI HAY TIN VÀO NGHIỆP LUÂN HỒI, MỌI NGƯỜI AI CŨNG THEO ĐUỔI MỘT QUY TẮC ĐẠO ĐỨC
  “Irrespective of whether we are believers or agnostics, whether we believe in God or karma, moral ethics is a code which everyone is able to pursue.” 
71.  ĐEO ĐUỔI THEO HẠNH PHÚC CHƯA HẲN SẼ TỚI CHO TA. ĐÔI KHI HẠNH PHÚC TỰ NÓ ĐẾN VỚI TA TUY TA RẤT ÍT MONG CẦU
  “Happiness doesn’t always come from a pursuit. Sometimes it comes when we least expect it.” 
72.   Mỗi khi từ bi và trí tuệ làm động lực cho chúng ta thì kết quả sẽ giúp ích cho mọi người chứ không vì ích kỷ và ích lợi cá nhân. Mỗi khi chúng ta biết nhận thức cùng tha thứ cho những hành động u mê trong quá khứ, chúng ta mới hội đủ sức mạnh và tinh thần xây dựng để giải quyết các vấn đề hiện tại.
 “When we are motivated by compassion and wisdom, the results of our actions benefit everyone, not just our individual selves or some immediate convenience. When we are able to recognize and forgive ignorant actions of the past, we gain strength to constructively solve the problems of the present.” 
73.  Tôi tin tưởng mục đích tối thượng trên đời này là đi tìm hạnh phúc. Bất luận bạn tin vào tôn giáo hay không, dù có tin vào đạo này hay đạo khác, chúng ta ai cũng đi mưu cầu đời sống tốt đẹp hơn. Vậy theo tôi, hoạt động tối thượng nhất trên cuộc đời này nên làm sao HƯỚNG VỀ HẠNH PHÚC 
 “I believe the very purpose of our life is to seek happiness. Whether one believes in religion or not, whether one believes in that religion or this religion, we are all seeking something better in life. So, I think, the very motion of our life is towards happiness. 
74. LÒNG TỪ BI MỚI LÀ LÝ TƯỞNG CẤP TIẾN NHẤT CỦA THỜI ĐẠI CHÚNG TA 
“Compassion is the radicalism of our time.” 
75.  Khi bạn đặt tình thương và lòng tử tế đối với người khác, chưa hẳn làm cho họ biết họ được thương yêu và chăm sóc nhưng chính cái tâm này giúp ta phát triển được hạnh phúc và an bình trong nội tâm mình là điều trước tiên.

“When we feel love and kindness toward others, it not only makes others feel loved and cared for, but it helps us also to develop inner happiness and peace.”

 


76. Hòa bình không có nghĩa là vắng mặt sự mâu thuẫn; sự khác biệt luôn luôn hiện hữu. Hòa bình có nghĩa là giải quyết sự khác biệt bằng phương cách hòa bình. Có thể qua đối thoại, giáo dục, tri thức cùng các phương tiện nhân đạo khác.

 “Peace does not mean an absence of conflicts; differences will always be there. Peace means solving these differences through peaceful means; through dialogue, education, knowledge; and through humane ways.” 
77.  CHÚNG TA CẦN HỌC THẾ NÀO LÀ NGỪNG MONG MUỐN NHỮNG THỨ CHÚNG TA KHÔNG THỂ NÀO CÓ, NGÕ HẦU CÓ ĐỜI SỐNG BÌNH THƯỜNG VÀ HẠNH PHÚC BỀN VỮNG.
  “We need to learn how to want what we have NOT to have what we want in order to get steady and stable Happiness” 
Đức Đạt Lai Lạt Ma, lãnh tụ tinh thần của người Tây Tạng, trao kỉ niệm phẩm cho bộ trưởng văn hóa Ấn Độ (thứ hai từ phải) tại sự kiện kỉ niệm 60 năm Đức Đạt Lai Lạt Ma lưu vong, ở Dharmsala, Ấn Độ, ngày 31 tháng 3, 2018.

78. CÓ LÚC BẠN CÓ THỂ DÙNG BẠO LỰC ĐỂ  'GIẢI QUYÊT' CHO XONG MỘT VẤN ĐỀ, NHƯNG THỰC CHẤT BẠN ĐANG CẤY NHỮNG HẠT MẦM BẠO LỰC KHÁC CHO NGÀY MAI.
  “Through violence, you may ‘solve’ one problem, but you sow the seeds for another.” 
79.  NƠI NÀO MÀN U MINH NGỰ TRỊ CHÚNG TA THÌ NƠI ĐÓ KHÔNG BAO GIỜ CÓ KHẢ NĂNG KIẾN TẠO HÒA BÌNH THỰC SỰ.
 “Where ignorance is our master, there is no possibility of real peace.” 
80. Hòa bình nội tâm chính là chìa khóa: nếu bạn có đời sống an lạc trong lòng thì những xáo trộn bên ngoài chẳng bao giờ ảnh hưởng sâu sắc vào đời sống tinh thần đang ngự trị trong lòng bạn. Nếu thiếu an bình nội tâm, dù đời sống vật chất có đầy đủ bao nhiêu bạn vẫn ưu tư, xáo trộn hay mất hạnh phúc do hoàn cảnh mang lại .
 “Inner peace is the key: if you have inner peace, the external problems do not affect your deep sense of peace and tranquility…without this inner peace, no matter how comfortable your life is materially, you may still be worried, disturbed, or unhappy because of circumstances.” 
81. BẠN CHỚ NÊN GHÉT BỎ NHỮNG AI LÀM ĐIỀU SAI HAY CHUYỆN NGUY HẠI; VỚI LÒNG TỪ BI BẠN PHẢI LÀM SAO ĐỂ NGĂN CHẬN HỌ. BỞI VÌ NHỮNG NGƯỜI ĐÓ THỰC RA  ĐANG GÂY NGUY HẠI CHO CHÍNH HỌ CŨNG NHƯ NHỮNG AI ĐANG CHỊU KHỔ DO CHÍNH HÀNH ĐỘNG CUẢ HỌ GÂY  RA.
 “You must not hate those who do wrong or harmful things; but with compassion, you must do what you can to stop them — for they are harming themselves, as well as those who suffer from their actions.” 

82. Những ai không xem trọng lợi ích tâm hồn chẳng hề nghĩ  giá trị tinh thần có ích cho bạn. An bình nội tâm từ một trí tuệ tinh anh, tỉnh táo là nguồn hạnh phúc thực sự và sức khoẻ dồi dào. Trí thông minh con người luôn cho chúng ta biết thứ tình cảm nào là tích cực, hữu ích và thứ nào có hại nên giới hạn hay tránh xa.

 “Those who have little interest in spirituality shouldn’t think that human inner values don’t apply to you. The inner peace of an alert and calm mind are the source of real happiness and good health. Our human intelligence tells us which of our emotions are positive and helpful and which are damaging and to be restrained or avoided.” – Dalai Lama


83. NÓNG GIẬN CUỐI CÙNG NÓ SẼ LÀ THỨ PHÁ HOẠI AN BÌNH NỘI TÂM CHO CHÍNH BẠN.
 “Anger is the ultimate destroyer of your own peace of mind” 

84.   Bạn hãy khắc ghi vào lòng điểm quan trọng này và dùng nó làm người hướng đạo. Đừng quan ngại người ta gọi bạn là gì?  Bạn vẫn là bạn, hãy giữ lấy sự thật này:
 Bạn phải hỏi chính bạn rằng bạn muốn sống ra sao? Chúng ta sống rồi chúng ta chết đây chính là sự thật mà ai cũng phải đối mặt. Không ai có thể giúp chúng ta thoát khỏi thực tế này, ngay Đức Phật cũng thế. Thế thì bạn hãy cân nhắc và hỏi câu này cho kỹ: cái gì đã NGĂN bạn sống cuộc đời mà bạn muốn sống?
 “There is only one important point you must keep in your mind and let it be your guide. No matter what people call you, you are just who you are. Keep to this truth. You must ask yourself how is it you want to live your life. We live and we die, this is the truth that we can only face alone. No one can help us, not even the Buddha. So consider carefully, what prevents you from living the way you want to live your life?”
85. TÂM TỪ BI SẼ TẠO NÊN KHÔNG KHÍ TÍCH CỰC MỘT CÁCH TỰ NHIÊN, VÀ CÁI HẬU TỐT ĐẸP LÀ GIÚP BẠN CẢM ĐƯỢC SỰ  AN BÌNH CÙNG  LÒNG MÃN NGUYỆN.
 “Compassion naturally creates a positive atmosphere, and as a result you feel peaceful and content.”
86. BẠN  HÃY  NHỚ: KHÔNG PHẢI  CỨ ĐẠT ĐƯỢC CÁI MÌNH MONG CẦU LÀ ĐIỀU MAY MẮN TUYỆT VỜI NHẤT TRÊN ĐỜI. 
 “Remember that sometimes not getting what you want is a wonderful stroke of luck.” 
87. TRONG TÌNH THƯƠNG KHÔNG CÓ SỰ PHÁN XÉT
. “Love is the absence of judgment.” 
88. TA THẮNG ĐƯỢC QUÂN THÙ CHÍNH LÀ LÚC TA BIẾN ĐƯỢC HỌ THÀNH BẠN MÌNH
“I defeat my enemies when I make them my friends.” 
89.  Chuyện làm tôi ngạc nhiên nhất chính là "Con Người"; do con người hi sinh sức khoẻ để chạy theo tiền bạc. Rồi chính Người đó lại hi sinh tiền bạc để lấy lại sức khoẻ. Rồi chính người này lại lo cho chuyện tương lai nên chẳng hưởng được gì ở hiện tại cả? Cái kết quả đó là gì? Con Người này chẳng sống chút gì cho hiện tại lẫn tương lai.  Người đó sống y như là mình sẽ không bao giờ chết? Rồi người ấy chết mà chẳng bao giờ SỐNG THỰC SỰ cả.
 “What surprises me most is “Man”, because he sacrifices his health in order to make money. Then he sacrifices money to recuperate his health. And then he is so anxious about the future that he doesn’t enjoy the present; The result being he doesn’t live in the present or the future; He lives as if he’s never going to die, and then he dies having never really lived.” 
90. Khi chúng ta gặp  thảm cảnh thực sự trong đời, có hai phản ứng thường gặp:
MỘT LÀ BUÔNG TRÔI HI VỌNG VÀ THEO THÓI QUEN TỰ ĐỂ CHO SỤP ĐỔ
HAI LÀ DÙNG Ý CHÍ PHẤN ĐẤU ĐỂ THỬ THÁCH SỨC MẠNH TINH THẦN CUẢ CHÚNG TA
“When we meet real tragedy in life, we can react in two ways–either by losing hope and falling into self-destructive habits, or by using the challenge to find our inner strength.” 
91. Hãy gieo mối thiện tâm và ân cần tới mọi người tâm trí bạn tự nhiên sẽ được thư nhàn. Thiện tâm sẽ xoá đi bao sợ hãi và bất an trong tâm trí bạn, sẽ ban cho ta sức mạnh đối phó bao trở lực. 
Thiện tâm là nguồn căn chính giúp ta thành công trong đời. Chúng ta không phải chỉ tạo ra một mình vật chất nên sẽ là sai lầm nếu cứ đặt mọi hi vọng hạnh phúc chỉ dựa trên phát triển bên ngoài. Chìa khoá chính là chăm nom phát triển đời sống an bình cho nội tâm.
 “Cultivating a close, warmhearted feeling for others automatically puts the mind at ease. It helps remove whatever fears or insecurities we may have and gives us the strength to cope with any obstacles we encounter. It is the principal source of success in life. Since we are not solely material creatures, it is a mistake to place all our hopes for happiness on external development alone. The key is to develop inner peace.” 
92. Tôi tin lòng từ bi là một trong vài phương pháp thực hành mang lại hạnh phúc mau mắn, lâu dài cho dời sống chúng ta. Tôi không bàn đến những ham muốn và thú vui tạm bợ như tình dục, nha phiến hay bài bạc (dù tôi không đả kích chúng) nhưng có cái gì đem đến hạnh phúc lâu dài và đích thực không? Đó chỉ là những thứ mê hoặc chúng ta thôi 
“I believe compassion to be one of the few things we can practice that will bring immediate and long-term happiness to our lives. I’m not talking about the short-term gratification of pleasures like sex, drugs or gambling (though I’m not knocking them), but something that will bring true and lasting happiness. The kind that sticks.” 
93. TÔN GIÁO CUẢ TÔI RẤT ĐƠN GIẢN ĐÓ LÀ LÒNG TỪ TÂM 
 “My religion is very simple. My religion is kindness.” 
94. Nhân loại sống hôm nay phải lo cho nhiều thế hệ tương lai. Mối lo này bao gồm môi trường trong sạch do môi trường trong lành cũng là nhân quyền. 
Nói như thế, đây là trọng trách của chúng ta đối với con cháu, là phải làm sao giúp cho môi trường do chúng ta để lại phải tốt lành hơn hay ít nhất cũng ngang bằng môi trường chúng ta đang sống hiện nay. 
 “As people alive today, we must consider future generations: a clean environment is a human right like any other. It is therefore part of our responsibility toward others to ensure that the world we pass on is as healthy, if not healthier, than we found it.” 
95. Chúng ta bắt đầu từ nhận thức mọi người đều mong hưởng hạnh phúc và không ai chấp nhận khổ đau cả. Thật trái đạo đức và cũng là điều thiếu thông minh nếu cứ đeo đuổi hạnh phúc cho riêng mình mà bất cần quan tâm đến những khát vọng và cảm xúc của người khác- những người sống quanh ta cùng chung một cộng đồng nhân loại. Đường hướng thông minh hơn, chúng ta hãy nghĩ đến tha nhân khi đeo đuổi hạnh phúc cho mình.
  “We begin from the recognition that all beings cherish happiness and do not want suffering. It then becomes both morally wrong and pragmatically unwise to pursue only one’s own happiness oblivious to the feelings and aspirations of all others who surround us as members of the same human family. The wiser course is to think of others when pursuing our own happiness.” 
96. CHỦ ĐỀ CỦA TỪ BI KHÔNG HOÀN TOÀN LÀ CÔNG VIỆC CỦA TÔN GIÁO. 
QUAN TRỌNG NHẤT CHO CHÚNG TA CẦN HIỂU ĐÂY LÀ VIỆC CHUNG CỦA MỌI NGƯỜI, LÀ ĐIỀU ĐÒI HỎI CHO SỰ SỐNG CÒN CỦA NHÂN LOẠI 
. “The topic of compassion is not at all religious business; it is important to know it is human business, it is a question of human survival.” 





97.  Dù ai giàu hay nghèo, có học hay mù chữ, có đạo hay không đạo, đàn ông hay đàn bà, da đen, da trắng hay nâu chúng ta đều giống nhau. Chúng ta đều bình đẳng từ thể xác tới tình cảm và tâm hồn. Tất cả chúng ta nên san sẻ nhu cầu căn bản về thực phẩm, nơi ở, an toàn và tình thương. Ai cũng khao khát hạnh phúc và ai cũng muốn tránh xa điều đau khổ. Mỗi một người trong chúng ta ai cũng mang điều hi vọng, ưu tư, sợ hãi cùng mơ mộng. Ai cũng muốn điều thập toàn cho gia đình và những người thương mến. Chúng ta từng cảm nhận nhiều nỗi đau thương mỗi lần chúng ta mất mát và vui mừng khi đạt được điều chúng ta mong cầu. 
Dựa trên căn bản này, nói như vậy thì tôn giáo, sắc tộc, văn hóa và ngôn ngữ nào ai ai cũng đều giống nhau cả.
 “Whether one is rich or poor, educated or illiterate, religious or non-believing, man or woman, black, white, or brown, we are all the same. Physically, emotionally, and mentally, we are all equal. We all share basic needs for food, shelter, safety, and love. We all aspire to happiness and we all shun suffering. Each of us has hopes, worries, fears, and dreams. Each of us wants the best for our family and loved ones. We all experience pain when we suffer loss and joy when we achieve what we seek. On this fundamental level, religion, ethnicity, culture, and language make no difference.” 
98. NẾU BẠN MUỐN NGƯỜI KHÁC HẠNH PHÚC HÃY THỰC HIỆN TÂM TỪ BI. NẾU BẠN MUỐN MÌNH HẠNH PHÚC CŨNG THỰC HIỆN TÂM TỪ BI.
“If you want others to be happy, practice compassion. If you want to be happy, practice compassion.” 

99.  CÓ LÚC NGƯỜI TA TẠO NÊN MỘT ẤN TƯỢNG RẤT NĂNG ĐỘNG NHỜ VÀO LỜI NÓI NHƯNG CŨNG CÓ LÚC NGƯỜI TA TẠO ĐƯỢC ẤN TƯỢNG Ý NGHĨA NÀO ĐÓ BẰNG CÁCH GIỮ IM LẶNG.
 “Sometimes one creates a dynamic impression by saying something, and sometimes one creates as significant an impression by remaining silent.” 

100.  DẦU KHÔNG PHẢI LÚC NÀO BẠN ĐỀU TRÁNH ĐƯỢC HOÀN CẢNH KHÓ KHĂN, ĐAU KHỔ, NHƯNG BẠN CÓ THỂ THAY ĐỔI MỨC ĐỘ CHỊU ĐỰNG BẰNG CÁCH CHỌN LỰA PHẢN ỨNG VỚI HOÀN CẢNH ĐÓ RA SAO.
 . “Although you may not always be able to avoid difficult situations,you can modify the extent to which you can suffer by how you choose to respond to the situation.” 
NAM MÔ A DI ĐÀ PHẬT ĐỆ TỬ ĐÃ HOÀN THÀNH TÂM NIỆM DỊCH 100 LỜI DẠY CỦA NGÀI RA VIỆT NGỮ 
Đinh Hoa   Lư
SAN JOSE 25/10/2017
LAST EDITION by ĐHL   @ SAN JOSE CA, USA
JULY 10th, 2021
nguồn 

Thursday, June 1, 2023

CHUYỆN CÁI TƠI



Chào bạn đọc

  Trời mưa làm chúng ta nhớ đến cái chuyện áo mưa. Từ thời xưa ông bà ta có cái nón che đầu nhưng phải có cái tơi chằm bằng lá, bận vào trông như những "chú nhím" di động. Thế mà lạ thật, khi ta nhớ về hình ảnh chiếc tơi lá xưa kia ai cũng bâng khuâng, hình như có chút gì ngậm ngùi nhớ về một miền  thôn dã 'xa lắc- xa lơ' nào đó.                             

     Miền trung hàng năm gió bão. Cái vòng thời tiết đó chẳng khác chi "định mạng an bài" cho người mình. Mỗi khi bầu trời mưa giăng gió giật, hình ảnh chiếc tơi là người bạn thân thiết cho nguời làm nông. Tơi bao mùa ấp ủ, chở che. Tơi mùa đông giữ làn hơi ấm cho bác nông phu đang theo con trâu, lội bì bõm trên đồng ruộng mênh mông. Tơi mãi ấp ủ cho người trong cơn mưa phùn giăng mắc, rơi mãi không thôi. Tơi lại còn bảo vệ cho những ai chân lấm tay bùn vào khi bao làn mưa nặng hạt, những làn nước quất mạnh vào người.     

                             
 *


TƠI VÀ NÓN TRONG XÓM CỬA HẬU PHƯỜNG ĐỆ TỨ QT NGÀY XƯA




Rừng miền trung hay có loại lá tơi. Nó tuơng tự như cây lá nón. Cây lá nón thì nhỏ và mượt mà hơn người ta chỉ lấy phần đọt về phơi làm nón. Lá tơi tuy cây không bằng cây lá buông trong xứ Bình Tuy gồm Rừng Lá hay dưới chân Núi Mây Tào, quanh vùng Xuyên Mộc nhiều vô số. 

   Ngày xưa trong xóm tôi (tức là xóm Cửa Hậu) có  Ông Lâm (ông thân của võ sĩ Bách Tùng Lâm) những ngày mưa, ông mang tơi đội nón, vác cày ra ruộng. Cánh đồng Cổ Thành này giáp giới với đồng Hạnh Hoa. Con trâu đen lầm lũi kèo bừa, bước chân nó lõm bõm trên ruộng. Bác mang cái tơi đứng trên bừa, ngọn roi vẫn quất tron trót. Càng mưa thì con trâu càng thích. Tơi quả là người bạn chí thiết cho bác nông phu lúc mưa dầm, giá rét.

Người viết nói chuyện cái tơi lại nhắc đến chuyện nón cũng giai do mấy chữ "mang tơi đội nón" mà ra.


 phụ nữ VN ra đường ai ai cũng đội nón 



Xóm tôi có nhà mệ Tý (thân mẫu của anh Lê Văn Quang, thiếu tá tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 122 TKQT) làm nghề chằm nón. Những phiến lá nón trắng tinh khôi, được nhà mệ phơi nắng dọc theo con đường kiệt dẫn vào nhà anh Quang. Mũi kim thoăn thoắt, cái khuôn nón đen nhánh lâu ngày dưới đôi bàn tay chăm chỉ nhịp nhàng của mấy o con Mệ. Những chiếc nón lá xinh xinh, màu trắng nõn nà được mấy o sơn thêm lớp dầu láng bóng. 




Hàng nón ở chợ tỉnh Quảng Trị tuy không nổi tiếng như nón bài thơ tại Huế, nhưng nón là mặt hàng không thể thiếu do người phụ nữ thời này đa số ra đường đều đội chiếc nón lá trên đầu. Chiếc nón lá là hình ảnh quen thuộc, từ cô nữ sinh cho đến người mẹ người chị, hay bao người nội trợ đảm đang.


  MANG TƠI THÌ PHẢI ĐỘI NÓN 



"Mang tơi đội nón" nó trở thành một thành ngữ "bất di bất dịch". Nó luôn đi kèm theo nhau mới đủ nghĩa. Chúng ta hỏi tại sao ư? Bạn đọc cứ tưởng tượng, mang tơi mà không đội nón thì nước mưa theo đầu xuống cổ ướt hết thân người?

Cái vòng cổ của cái tơi khá rộng. Do cái sợi mây mảnh, đánh mềm xâu qua. Người mang tơi cứ việc tròng qua đầu và nhớ đội thêm cái nón lá là chắc chuyện. 

Ngày xưa Chợ Quảng Trị người mình hay gọi là Chợ Tỉnh.  Mỗi lúc trời mưa, tại mấy con hẻm ngắn dẫn vô chợ chúng ta thấy người ta lên bán nông phẩm hay than củi còn  lác đác mang cái tơi này. Đó là khoảng 1960, sau này chúng ta ít thấy người mang tơi tại đó nữa. Người kể chuyện không quên con hẻm vào chợ, phía cây xăng hay lầu Mệ Tài Chanh, mấy người bán than thường mang cái tơi loại này.


Trời mưa. Mang tơi đội nón xong, người thời xưa- tôi viết thời xưa vì nay không ai mặc tơi làm gì- yên tâm bước ra cửa nhà. Ngang đây chúng ta nhớ câu " gió chiều nào xoay theo chiều đó" không chỉ có cái nghĩa bóng ám dụ duy nhất cho kẻ xu thời không thôi, nó đúng với cái nghĩa đen cho kẻ mang tơi đội nón nữa. Mang cái tơi, ta rất dễ xoay. Khi gió  quất mưa vào người , ta  xoay cái tơi về hướng gió quất, cái tơi sẽ che chở cho thân mình.


LẠI CHUYỆN CÁI TƠI TRONG TRẠI TÙ BÌNH ĐIỀN 


Chuyện cái tơi không phải là chuyện ngày xửa ngày xưa hay là chuyện thời con nít của tôi hay thấy để kể lại.                            

Mấy năm ở trong trại tù Bình Điền phía tây nam Huế, chúng tôi có dịp được mặc cái tơi mới là cái chuyện khó ai tin mà có thật.


Rừng Bình Điền thập niên 1980 lá nón nhiều vô số. Trại tôi được hiến kế hay do trại nghĩ ra tôi không chắc chắn gì. Nhưng có lần trại tù vào rừng hái lá nón về làm nón phát cho tù đi lao động. Trời mưa, thì trại cũng tiện dịp cho lệnh làm áo tơi cũng chằm từ rừng lá Bình Điền phát cho tù cải tạo. Khéo khen làm sao? trong trại của chúng tôi có đủ nghề; mộc, rèn, làm ruộng, tăng gia sản xuất cho đến đan thúng, làm cối xay lúa đều có người lãnh phần làm được. Ngờ đâu! cũng có luôn nghề làm nón đan tơi, cái chuyện tôi không tin được. Thật lòng mà nói các nghề thủ công nói trên phần nhiều nhờ vào bàn tay các trung đội trưởng nghĩa quân bị đi 'tù'. Các trung đội trưởng nghĩa quân phần nhiều xuất thân từ vùng nông thôn đủ loại ngành nghề trước khi họ vào lính.


Những ngày mưa dầm; những toán tù ra vô trại , ai cũng mặc cái tơi và đội nón lá trại phát. Từ xa chúng ta trông y những 'đàn nhím' di động, thật là 'cười ra nước mắt'


Cái tơi vừa che mưa đỡ lạnh cho tù, vừa che mắt cán bộ công an coi tù. Lý do, những bao khoai hay bao rau tàu bay, rau má 'cải thiện' mang sau lưng, ngoài choàng cái tơi thì quá an toàn.  Cái tơi dần dà thân quen với tù, lại còn cần thiết vì nó che dấu dễ dàng những thứ bị cấm do cái tội 'cải thiện linh tinh' ...đó là những hình ảnh 'cười ra nước mắt' thật - đến lúc đó nguòi tù mới có cái cảm giác thân thiết và chịu ơn cái tơi lá Bình Điền.

            *

         Đúng ra cái tơi là hình ảnh ngày xưa. Ai có công sưu tìm mới có. Trên các trang mạng người ta sưu tầm hình ảnh này nhờ vào văn khố Đông Duơng của Pháp chẳng hạn. Người Việt nam nào lớn tuổi còn nhớ hay đã 'kinh qua' . Đời tôi nhờ ở tù cải tạo mới có lần lãnh được cái tơi này trong trại Bình Điền -Huế.

Chuyện nghe lạ?


NGHỀ ÁO TƠI PHÁT TRIỂN LẠI SAU 1975

chúng ta hãy tìm về thôn Yên Lạc, Quang Lộc, Can Lộc (Hà Tĩnh) tìm hiểu về làng làm tơi duy nhất ở một vùng bị cho là  “ chảo lửa, túi mưa”; cũng như người Quảng Trị hay nói là "nắng cháy da, mưa dầm thúi đất"



Sau 'trận đổi đời' 1975, lá rừng không còn là 'rưng rưng nước mắt' mà lại giúp và nuôi người dân lao động khá nhiều.


Theo câu ca người ta tìm về  thôn Yên Lạc, Quang Lộc, Can Lộc (Hà Tĩnh) tìm hiểu về làng tơi duy nhất ở vùng “ chảo lửa, túi mưa” để giải đáp băn khoăn:

 Giữa thời công nghệ nhựa polymer hiện đại, áo bạt, áo ni lông đủ kiểu, dù đi mưa đủ sắc màu, thì áo tơi có đã là bảo tàng, là câu chuyện cổ tích xa xưa.       

Ở miền nam trước 1975 xem chừng hình ảnh những cái tơi lá ít thấy lần hồi. Chúng ta nhớ lại kỹ nghệ nylon phát triển mạnh trong miền nam , dần dà chiếm lĩnh hết các tiện nghi phục vụ con người từ thành phố đến thôn quê. Từ cái giỏ đi chợ, đôi dép, nón  cho đến cái áo che mưa cũng bị 'nylon hoá'.


Sau 1975 khi ba miền hợp lại, chúng ta mới nhận ra rằng xã hội miền bắc không bị 'nylon hoá' nhiều bằng miền nam. Tại các làng quê như Quảng bình Hà Tĩnh ...cái tơi vẫn là 'người bạn' thân thiết cho nông dân VN cái nghề 'bán mặt cho đất, bán lưng cho trời' . 

Báo Lao Động trong nước có viết như sau:


"Nhưng tôi đã lầm. Quần tụ quanh dãy đồi bát úp, nép vào dưới rặng tre xanh, làng tơi Yên Lạc vẫn tồn tại qua năm tháng, bất chấp thị trường chao đảo, bất chấp dè bỉu của “mốt” hiện đại vẫn lặng lẽ âm thầm bảo lưu một làng nghề truyền thống đã gắn bó lâu đời với mảnh đất cha ông..."

***


Thật cảm động, người dân quê miền bắc trung phần vẫn giữ cái nghề 'cha truyền con nối' dù cho xã hội có polymer hoá tới đâu



Cái làng Yên Lạc cho rằng 'còn nắng còn mưa thì còn tơi' ...mà thật thế chúng ta chứng nghiệm rằng không có gì giữ ấm và chắc chắn bằng cái tơi và ngược lại trong cái nóng 'khủng' tại miền Trung , dân ta còn nghiệm ra rằng mang cái tơi lại mát mẻ hơn nhiều thế mới lạ lùng...


Sau này người ta có nylon để che mưa. Người thành phố có áo mưa may bằng nylon dày. Tại thôn làng, ngoài cái dù đen của các cụ, lác đác đâu đó người nông dân còn mang rất ít loại tơi này nhưng quàng nylon là chính.        


    Người miền quê che mưa, từ cái tơi dày, nặng 'tiến lên' cái tấm nylon nhẹ nhàng thuận lợi.

Thế mà cứ lúc ngọn gió mạnh, quất những làn mưa rào rạt vào người, miếng nylon yếu ớt nhè hều không còn bảo vệ được gì? Lúc này đây người cày ruộng chợt nhớ đến cái tơi lá dày cui chắc chắn làm sao.


Bên trong cái tơi nồng nàn hơi ấm, chắc bác nông phu chân lấm tay bùn cảm thấy lòng mình càng ấm áp hơn thêm . Cái tơi như người bạn đời thủy chung đi theo cuộc đời cày sâu cuốc bẫm. Chuyện cái tơi chẳng khác chi thứ  tình cảm mộc mạc đơn thuần.  Bên bờ tre mập mờ theo làn mưa phùn dưới ngọn gió mùa đông giá rét, người làm ruộng mang tơi như bao đời chân thật với miếng vườn, đám ruộng sâu nặng tình cảm quê hương.


                            Huế và nón lá

Thời gian sẽ phôi pha tất cả, dù ta muốn hay không, hình ảnh mang tơi đội nón sẽ mất dần ở chốn làng thôn khi đất đai càng lúc càng hiếm hay đất nước đã cơ khí hóa hoàn toàn. Cho đến một ngày cái nghề chằm tơi không còn nữa, họa chăng chỉ còn lại hình ảnh chiếc nón lá thân yêu ngày ngày che nắng, đội mưa cho cô thôn nữ. Cũng có lúc nón lá nghiêng vành dấu đi nét mặt thẹn thùng của cô nữ sinh phố Huế nào đó mà thôi./.


ĐHL 

edit 


BẢO VỆ VÙNG TRỜI

 CÁC THẾ HỆ PHI CƠ TIÊM KÍCH CÓ NHIỆM VỤ TỐT TRONG NGHÊNH CHIẾN PHI CƠ ĐỊCH Trong một cuộc phỏng vấn dành cho giới nghiên cứu chuyên môn về ...