CHUYỆN KỂ TỪ BÒ LÊN XE CẢI TIẾN Ở XỨ HÀM TÂN

KÝ ỨC 

   chiếc xe 'CẢI TIẾN' của vc Sáu Huế một thời giúp bà con thôn tôi chuyên chở mọi thứ
 -Cam Bình Hàm Tân 
 

   Xe 'Cải Tiến' không biết có mặt tại huyện Hàm Tân lúc nào? Theo tôi, nó bắt đầu có vào cuối thập niên 1980 tức là sắp bước vào năm 1990. Thời buổi trâu bò "lên ngôi" do thiếu sức kéo. Ai có con bò thì xem như là thành phần giàu có tạm gọi là phú nông, phú hộ có nghĩa là giới có của. Của ở đây là mấy con bò, người nông dân nghèo chẳng bao giờ có được. 

Thời tôi ra trại được trở về sum họp với gia đình. Chuyện bò đi cày ruộng nơi vùng tôi ở quả hiếm thấy?  Người ta quý bò và cần bò để vào rừng kéo gỗ.  Rừng là vàng, gỗ xẻ ra ván,đó là tiền và vàng. Nếu không có con bò vào rừng kéo gỗ về thì thợ rừng đành bó tay chịu thua.

Khoảng non mười năm sau 1975, nhà cửa chốn thôn làng, phần nhiều mái tranh vách đất. Nói đúng ra, vùng Hàm Tân, Bình Tuy đều là mái tranh vách lá. Chuyện nhà tôn, vách ván có thể xem là trung lưu khá giả.

 Ván là tiền, nhà giàu mới mua đủ ván cho căn nhà lợp ngói hay tôn. Con bò kéo gỗ giúp giới thợ rừng sắm vàng. Dần dà chuyện bò cày ruộng chẳng ai ưu tiên nữa?

Thế là sức lực nông dân như chúng tôi trong thôn xóm phải cuốc cày thay sức trâu bò. 

   Bò đã thiếu, mà thiếu thì lại quá quý. Bao nhiêu bò tập trung vào rừng kéo gỗ. Những người chủ bò nay lại là thợ rừng và từng bị gán cho cái tên rất cụ thể đó là "lâm tặc". Dù lớp lâm tặc này từng bị kiểm lâm bắt bớ bao lần và một lần bị bắt từ chủ và bò đều bị phạt một cách ghê gớm. Nhưng giới chủ bò vẫn giàu, người bắt bò cũng có 'hoa lợi' gián tiếp vào tay. Dù mờ ám nhưng cũng trở nên một giới giàu có tuy là gián tiếp 'ăn theo' mà thôi.

    Một thời rừng rú rậm rạp, tha hồ gỗ củi. Bò từng giúp người thu về bao nhiêu tiền muôn- bạc tỷ đúng theo cái nghĩa "rừng vàng biển bạc" như người ta hay nói. Một buổi giao thời, có bò là có của tiền từ rừng từ gỗ ban cho. Người vào rừng hạ gỗ, rồi bò vào rừng kéo gỗ, chỉ là "luật rừng" thôi. Tuy vài chuyến bị 'bắt' một chuyến nhưng người chủ bò cũng dễ sắm "vàng chỉ -vàng cây" hơn người chỉ biết đi cày ruộng cuốc nương, ngày ngày bán lưng cho trời, bán mặt cho đất nghèo đói vẫn lai hoàn là đói nghèo mà thôi! 

  Ôi! cái nghiệp cày ruộng ngày ấy nghĩ lại càng toát mồ hôi. Tuy nhắc lại sau nhiều thập niên đi qua mà vẫn tưởng là mơ. Làm sao người kể chuyện này quên được, hình ảnh hai người quàng dây qua cổ để cố kéo cái bừa cho đều đám ruộng ngập sình. Việc của bò nay người làm thay. Từ cày cho đến bừa, những thửa ruộng hợp tác xã chia cho nay đã trao phó hết cho đôi vai và hai bàn tay cùng cái cuốc to bản của người làm ruộng trong thôn mà tôi cũng là một chứng nhân hay nạn nhân thời cuộc. Đi cày cuốc ngoài đồng, ai đọc ngang đây cũng tưởng ra hình ảnh "con trâu đi trước cái cày đi sau" và sau nữa là cái roi của bác nông dân quất nghe tron trót. Không đâu, thưa bạn đọc. Cái thời bao cấp ngày đó, trâu bò là "xa xỉ",  là giai cấp phú hộ mới có. Còn người làm nông sàng sàng thời đó làm gì có được? Thế là các anh, các bác nông phu thôn tôi thay nhau làm giúp... "phần của trâu bò",  nghĩa là bừa - cày đều dùng sức người 'chân chính'  thế vào.

 

Xin bạn chớ tưởng lời nhạc của bác Phạm Duy xưa là hư cấu:

hình của bản nhạc Quê Nghèo 

Làng tôi không xa kinh kỳ sáng chói
Có những cánh đồng cát dài
Có lũy tre già tả tơi
Ruộng khô có những ông già rách vai
Cuốc đất bên đàn trẻ gầy
Có người bừa thay trâu cầy

(Quê Nghèo/ Phạm Duy)

 Ôi! lời nhạc tưởng là câu chuyện của ngày xưa hay của ai đâu? thế mà đó là hình ảnh của người viết những năm mới được 'ra trại' về lại thôn làng, bên mái tranh nghèo của gia đình...

            

Đám ruộng bạc màu của thôn tôi, lúa cao không hơn đầu gối. Những ngày tháng làm ruộng không đủ ăn, những buổi cùng mấy đứa em quàng dây qua vai để kéo những đường bừa thế sức bò...dưới kia là Thị Trấn Lagi, giàu có những chiếc tàu cá ra khơi, đối với tôi là cả một "kinh kỳ sáng chói" chẳng bao giờ tôi dám mơ một buổi sáng đi bộ về thành phố biển đó, kéo tô phở hay kêu một ly cà phê cả?

*

 KUBOTA LÊN NGÔI THAY  BÒ 

  Tôi kể dông dài về chuyện của bò, chẳng qua vì muốn nhấn mạnh đến sức kéo để vận chuyển bao sắn khoai từ vùng nông thôn về nơi thị trấn. Những chiếc cải tiến một thời còn gọi là xe "máy xới" vì nó dùng đầu máy KUBOTA làm động cơ chính. Chúng chở hải sản về đến thị trấn cùng chở vật liệu xây dựng ngược lên vùng nương rẫy.

    Người viết đến đây cũng xin báo trước, giai đoạn này bò không còn là bộ mặt giàu có nữa. Bò không còn giá trị như cái thời người kể đoạn trên. Ngang đây thì rừng núi tại quê nhà lúc đó cũng cạn kiệt. Bao nhiêu cánh rừng trơ trụi, hoang hóa do bàn tay tàn phá của con người. Bao nhiêu gỗ tốt của rừng xanh phần nhiều đã bị đốn hạ cho vấn đề gỗ ván và than củi. Rừng xanh cạn kiệt, bò lần lượt xuống cấp trở về cày ruộng hay được chăn nuôi làm thịt.

xe than là loại chở khách do thiếu nhiên liệu phải chạy bằng than nên càng mau hư máy  

XE CÔNG NÔNG nhưng sao THÔN TÔI GỌI LÀ CẢI TIẾN?

Thật khen cho tài của mấy ông thợ máy Việt Nam vào cái thời bao cấp. Thời này mọi thứ đều thiếu, xe đò chở khách do thiếu nhiên liệu nên phải chạy bằng than dù biết vấn chuyện này càng mau hư máy xe? Nhưng dù có chạy xe than, vùng thôn xã chúng tôi ở "có mơ" cũng không có. Đi đâu  thì có chiếc xe "lô ca chân" tức hai bàn chân ta làm phương tiện?  Tôi không quên hình ảnh chiếc xe đạp thồ,  nặng nề cục mịch nhưng "vạn dặm đường xa"  nó là phương tiện chính. Đường vùng thôn quê, lở lói, hố hầm nhưng  chiếc xe đạp thồ kia chẳng bao giờ 'ngán sợ' cả.

     Cáng đáng ghi nhớ, tài của người thợ máy xe "cải tiến" lại tăng gấp bội. Mấy anh mua thứ nơi này, chút kia chỗ nọ, rút cuộc cũng nên hình hài chiếc xe. Có lúc chống cuốc, tôi đứng ngắm hình ảnh mấy chiếc CẢI TIẾN ra đời, chạy xình xịch lên về , qua vùng tôi ở mà "sướng" con mắt. Dân mình cũng tự biết cách "cơ giới hóa" đâu thua ai?

   Sao mà không sướng? từ các động cơ dùng chạy máy xay lúa , xay sắn nay mấy thợ máy nghĩ cách làm ra chiếc xe vận chuyển hàng hóa cho bà con nông dân trong thôn chúng tôi nhờ. Sao mà không CẢI TIẾN ? khi không lại có thêm 4 cái bánh . Phần đầu lại có ông tài xế cầm 'vô lăng ', sau chở cả tấn hàng, chạy ào ào lên xuống cái dốc Cam Bình xem thật là "đả con mắt". Chuyên chở nông phẩm là chính, nhưng ai thuê chở hàng gì anh tài xế xe CẢI TiẾn đâu có từ nan, miễn có tiền là được. 

 Chiếc xe 'xình xịch' chạy, không nhanh hơn xe hàng nhưng nào thua ai. Mấy chiếc xe bò kéo hàng , một thời "bá chủ", giờ phải nhường lại cho xe cải tiến, vừa nhanh vừa rẻ , ai mà chẳng ưa?

Xe cải tiến chủ yếu dùng sức kéo là máy diesel, bộ số đơn giản, không có hư vặt vì chạy chậm và chỉ kéo thôi. Hơn nữa, nó không có khả năng đi xa trên "đường thiên lý" như  xe vận tải thứ thiệt -  xã về huyện là xa lắm rồi. Không có cơ quan nào công nhận loại xe này, từ cái động cơ Kubota nó được người thợ máy VN ta nào đó tạo thành 'chiếc xe' bán tải mới gọi là "cải tiến" cũng nên?

 Sự đời, nghĩ cũng nưc cười. Đã gọi là "CẢI TIẾN" thì chiếc xe phải "ngon" hơn xe bình thuờng? Theo ý người viết, một từ có thể thích hợp là xe "BIẾN CHẾ". Tiếng gọi đề nghị này đúng với ý nghĩa nhưng nghe sao "lủng củng"? hơn nữa, không "OAI".  Có thể do vậy người ta gọi là CẢI TIẾN cũng nên?

  xe CẢI TIÊN kiêm luôn dịch vụ du lich "có thua ai "

   Buôn bán thông thuơng "bùng nổ", bắt đầu vào thời đổi mới. Thiên hạ có "đồng ra đồng vô" rảnh rang đi thăm thắng cảnh , tắm biển vùng tôi. Xe CẢI TIẾN một lần nữa đươc "CẢI TRANG" làm xe chở khách ra biển Cam Bình.  Không ai chê bai , bà con thông cảm nhau mà.

CẢI TIẾN NHƯNG CHỈ LÀ TỪ TRONG THÔN, NÓ LÀ XE CÔNG NÔNG MÀ THÔI đó là loại bán tải không bảo đảm an toàn và chở chỉ non 3 tấn hàng là cao tay

CÓ DỊP ĐI XA ra tận các huyện khác hay thành phố mới biết chiếc xe cải tiến chẳng phải là cải tiến. Nó là xe bán tải còn gọi là xe Công Nông. Dù sao từ bò lên xe, đối với hoàn cảnh trong thôn đó là 'cải tiến' lắm rồi.

***

 Bước qua năm 2000, nền kinh tế THỊ TRƯỜNG bắt đầu đổi mới và thực sự CẢI TIẾN mọi vấn đề giao thông kinh tế, giao thuơng mọi nơi mọi ngõ ngách. Xe hai bánh tức là "xe nổ" nhà ai cũng có, đường xá đổ nhựa khắp nơi tha hồ tốc độ. Buôn bán kiểu tư bản làm bà con khắp nơi đều "có máu mặt" . Xe đò hiện đại thông thuơng từ quê lên tỉnh , từ đồng bằng lên miền núi. Giao thông chuyên chở đã có những chiếc xe vận tải thứ thiệt Made in Japan , hay tệ lắm là Made in China thế chỗ. Sắn khoai lúa gạo hay hàng hải sản đều được vận chuyển bằng các chiếc xe đời mới này. Số phận các chiếc xe CẢI TIẾN dần hồi "xếp vó" , bị tháo gở làm máy xay hay đi cày ruộng. Trên Sài Gòn hay các tỉnh xa người ta về thăm biển Cam Bình thiên hạ đều đi trong các chiếc Huê Kỳ "láng xì cón" , có ai còn nhớ chiếc xe CẢI TIẾN ,'lọc cà lọc cọc " chở khách ra biển nữa đâu. 

 Dưới huyện Hàm Tân, mấy chiếc xe khách hạng sang khách tha hồ, nhấc điện thoại lên là có. Sau khi gọi chỉ năm ba phút là có chiếc xe nhỏ đời mới dừng ngay trước ngõ. Không ai phải đợi lâu cả tiếng đồng hồ cả? Các công ty xe taxi, xe gió tha hồ mọc lên, chào khách tiếp thị song song với nhiều kiểu điện thoại cầm tay ra đời. 

Ngang đây, bạn đọc sẽ tưởng tượng ra mấy chiếc xe than thập niên 1980 "quỷ tha ma bắt" đã vào "nghĩa địa xe" từ lâu.  Rừng xanh từng bị phá hủy hàng loạt do sự đòi hỏi nguồn cung than cho hàng loạt xe chạy than "cải lùi" hư máy nát rừng như vậy?

Phận con bò một thời chỉ có trong sân nhà phú hộ, hay mấy thợ rừng giàu có nay trở về lại ruộng nương..

vợ chồng tác giả ĐHL bờ biển Cam Bình Hàm Tân tết 2017

Bò cũng 'thất nghiệp' do ruộng đất hiếm dần. Kinh tế khởi sắc. Thành phố công nghiệp phát triển, nông thôn đất đai hẹp dần để dành đất cho thương nghiệp hay nhà máy. Đất càng quý thì ruộng nương co rút dần hồi. Những con bò thất nghiệp, nếu không đi cày, ăn cỏ cho mập làm thịt thì ra các bờ biển, làm vui cho khách du lịch. Năm 2017 khi vợ chồng tôi về lại thôn xưa, nhìn  hình ảnh chiếc xe bò trang hoàng hoa lá, chú bò đủng đỉnh đứng chờ khách bên bờ biển. Một ca kéo khách đi theo bờ biển dạo chơi cho vui chỉ được vài chục ngàn đủ cho chủ ăn hai tô phở? Một thời bò hái ra 'vàng cây vàng chỉ" nay còn đâu? Tôi âm thầm nghĩ thế, và lắc đầu ái ngại cho sự thay đổi của cuộc đời. 

   resort Cam Bình -Hàm Tân  hôm nay

hình: Resort bãi biển khu du lịch Cam Bình, Hàm Tân  giờ này đầy ắp khách lái xe du lịch từ Sài Gòn Phan Thiết tới tận nơi. Đường sá láng bóng, nhiều chiếc xe đẹp chạy qua hàng ngày. Thời này làm gì có chuyện 'chiếc xe cải tiến' chạy xình xịch năm xưa nữa? họa chăng là âm vang và hình ảnh trong lớp cha mẹ như chúng ta còn may ra nhớ lại. Bò còn may mắn hơn nó chút đỉnh, do bò còn làm cảnh ngoài biển cho khách thành phố về vui chơi. Mua vài ngàn đồng bạc ngồi lúc lắc trong chiếc xe bò trang hoàng hoa lá cành đi dọc theo bờ biển thấy vui làm sao? 

 Giờ đây trong Thôn Cam Bình là lúc mấy ông tài xế những chiếc xe "cải tiến' năm xưa hay ngồi lại với nhau uống cà phê mà nhắc lại chuyện cũ. Chắc hẳn phải có lần kể về "đời xe CẢI TIẾN" mà cảm thấy nao nao trong lòng. 

Mấy ông vừa kể chuyện xưa, vừa thuơng mấy chiếc xe  cải tiến một thời 'trèo đèo vượt thác', giúp làm ra đồng tiền bát gạo. Thời thế đổi thay vùn vụt , mấy chiếc xe kia biến mất khi nào lẹ quá! lâu lâu nhớ lại, nên cùng nhau tìm ảnh ra coi để tìm về hình ảnh mấy năm gian khó.

    Thôn Cam Bình nay có chợ mới nhưng chẳng mang tên cũ mà lại mang tên Tân Phước. May mắn nhờ bà con 'níu' tay Xã đòi phải xây trên nền đất cũ. Xã có cái tên mới là Tân Phước, trực thuộc Lagi tức là không còn trực thuộc xã Tân Thiện như lúc  gia đình người viết mới ra đi năm 1995 nữa.  Thế sự canh tân 'xe nổ- xe con' thiên hạ sắm ào ào. Hình ảnh chiếc xe "cải tiến" xem như "rong chơi trong vùng quên lãng". Tội nghiệp cho thân phận loại xe này, không có một nhà bảo tàng nào nhắc đến chúng cả? Đối với người viết, dù sao cũng có chút tâm ghi lại, do đây là câu chuyện có thật. Một chuyện tuy thật nhưng vui buồn lẫn lộn, có lúc "cười ra nước mắt" do xe không ra xe, máy không ra máy nhưng chúng thực hiện được nhiều việc- từ chở đá gạch, gạo bắp sắn khoai, cho đến chở người... xe "cải tiến" đều chở được tất cả mới hay. 

   Có nhiều chú tài xế trong thôn, vừa là chủ như chú Sáu Huế từng cầm vô- lăng lái xe đó. Chú Sáu lái xe lên tận mấy xã vùng cao, chuyên chở nông phẩm vật dụng hay về huyện mua hàng... không biết bao nhiêu cây số.  Dưới xã Tân Thiện hay phố thị Lagi thời đó cũng có một số tài xế xe nói trên như Sáu Huế. Thế mà giờ đây đã hai ba thập niên qua rồi. Các lớp tuổi này đã là ông ngoại, ông nội hết rồi. Mấy chú tài xế đó nay vui thú điền viên hay làm ăn cách khác. Nếu có ai dư dật giàu có ra sao thì cũng nên hưởng ứng với tác giả bài này mà hãy lắng đọng một chút tâm tư hướng về kỷ niệm năm nào.

bà con thôn xóm nay đã lên đời xe con xe nổ nhiều rồi khác xa một thời đi xe 'cải tiến' hai mươi mấy năm trước (hình 2017)

   Người kể mừng cho bà con trong thôn, giờ đây đi đâu cũng có xe hơi láng bóng, đầy đủ tiện nghi không thua gì nước ngoài. Tuy thế cũng đáng tiếc khi không còn cơ hội để 'thưởng thức' cái cảm giác ngồi xe "cải tiến" nó chỉ có một lần vào thời 'ngăn sông cấm chợ' năm xưa !?

    Dòng đời trôi chảy. Sướng khổ gì ta nên nếm hết mới gọi là KINH QUA. Trong kinh qua này, giá như ai được lái hay ngồi xe 'cải tiến' dù chỉ một lần trong đời thì thích thú biết chừng nào . /.


ĐHL  7/12/2014

EDIT lại đêm 22/3/2023

SO SÁNH SUKHOI 35 vS F-16

 

                            SUKHOI 35

    Chiến đấu cơ Su – 35 rất quen thuộc với bầu trời Nga nay cũng quá quen thuộc với không phận Ukraine hơn. Nhưng khi Kiev kêu gọi nhiều lần và được NATO và Hoa Kỳ đồng ý cho F-16 tới thì liệu Su-35 có chống lại được F-16 chăng?

Giả thuyết này có thể đưa ra sau khi Ba Lan đồng ý giao 4 chiến đấu cơ Mig-29 cho Ukraine. Hoa thịnh Đốn tuy còn kín tiếng về khả năng giao F-16 cho Kiev nhưng trong cuộc phỏng vấn đài VOA thông qua tiếng Ukraine vào ngày 14.3.2023 trung tá không quân Mỹ về hưu có tên là Dan Hampton cho rằng Su-35 là “THỨ BỎ ĐI” khi so sánh Su-35 với F-16 Fighting Falcon. Hampton nói, F-16 bền hơn khi so với chiến đấu cơ nào của Nga hiện nay.

  Ukraine rất khao khát và kêu gọi thay thế các chiến đấu cơ thời Liên xô còn lại của họ bằng máy bay chiến đấu phương Tây sản xuất. Sự mong ước này nói thật ra là nhắm vào F-16 của Hoa kỳ. Buồn thay cho đến nay, theo phát ngôn nhân John Kirby của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Mỹ, vào ngày 16 tháng 3 này ông cho rằng “việc gửi F-16 chưa được bàn tới”

Chiến Ưng F-16 (Fighting Falcon) hiện có sẵn hai loại một và hai chỗ ngồi. Từ năm 1979, F-16 đã liên tục được cải tiến có nghĩa từ thế hệ 4 lại mang một số khả năng chiến đấu của thế hệ 5, trong đó có thứ radar tối tân.

F-16 có giá từ 14.6 triệu USD tới 18.8 triệu USD một chiếc. F-16 hoạt động trong mọi thời tiết. Nó là chiến đấu cơ phản lực bay nhanh, cơ động cùng kết quả cao trong các cuộc không chiến (không/không)  hay tấn công mặt đất (không/địa).

Theo Tờ Military.com của Hoa kỳ liệt kê F-16 như sau

Nhà thầu: Lockheed Martin Corp.

Vũ khí bao gồm

·      pháo đa nòng M-61A1 20mm

·      6 hỏa tiễn không đối không

·      các loại đạn không đối không và không đối đất thông thường cùng các thiết bị điện tử

·      Tốc độ: 1.500 dặm/giờ (gần Mach 2)

·      Phạm vi hoạt động: 2.002 dặm

Là một trong những máy bay linh hoạt nhất  của Lực lượng Không quân Hoa Kỳ, F-16 Fighting Falcon đã trở thành sức mạnh ưu tiên của không quân Mỹ. Với Hơn 1.000 chiếc F-16 đang hoạt động,

Trong vai trò không chiến, khả năng cơ động và bán kính chiến đấu xa của F-16 (tức là khoảng cách nó có thể bay để tham gia không chiến, chiến đấu xong và quay trở lại). Nó có thể xác định vị trí mục tiêu trong mọi thời tiết và phát hiện chiến đấu cơ địch bay thấp trong sự lộn xộn của radar trên mặt đất. Trong vai trò không /địa, chiến đấu cơ F-16 có thể bay xa hơn 500 dặm (860 km), mang theo vũ khí với độ chính xác cao, tự vệ trước chiến đấu cơ địch và quay trở lại điểm xuất phát.

Như đã nói trên, do tốc độ tối đa của F-16 đạt tới 1,500 dặm/giờ tức 2414 km/ giờ tức nếu tốc độ âm thanh là 1234.8km/ giờ thì vận tốc tối đa của F-16 gần bằng Mach 2 (2 lần tốc dộ âm thanh). Điều lợi hại là sải cánh của F-16 chỉ dài 33 feet (hơn 10 mét).  Cũng xin nhắc lại “sải cánh là độ dài tính từ mút cánh trái tới mút cuối cánh phải) Theo Hampton, trung tá không quân nói trên, F-16 nhờ nhỏ và nhanh nên khó phát giác kịp thời cho đến lúc nó lao tới mục tiêu đã nhắm.

    F-16 trang bị một pháo nhiều nòng loại M-61A1 20 mm. 6 hỏa tiễn không đối không. Cũng  giống F-16, Sukhoi-35 là chiến đấu cơ đa năng hạng nặng đặc trưng của Nga. Vận tốc của Su-35 có thể  đạt tới Mach 2.25 nhưng Su-35 không có radar quét điện tử tối tân ( AESA). Radar AESE  của F-16 viết tắt từ Active Electronically Scanned  Array (mảng quét điện tử năng động) do hãng Northrop Grumman chế tạo. Việc tái trang bị radar Mảng Quét Điện Tử Năng Động AESA là sửa đổi khá tốn kém với hãng Northorop tổng cộng tới 1.3 tỷ USD. Radar này giúp phi công F-16 phát giác mục tiêu, xác định và nhắm hay phản ứng đối với các  mục tiêu từ xa.

                 radar AESE đang tái trang bị cho F-16

Về trọng lượng, kích cỡ thì Su-35 gần gấp đôi F-16 do Su-35 có sải cánh 50 feet và chiều dài tới gần 70 mét nên chiến đấu cơ của Nga này quá dềnh dàng. Theo Hampton thì loại này chỉ thích hợp tại cuộc triển lãm hàng không hơn là chiến đấu trên thực địa.

                                                             Su 35 và hỏa tiễn P-77 

Không biết chính xác con số Su-35 bị rơi trên không phận Ukraine.  Chính phủ Hà lan cho hay thực tế trực quan chỉ có 2 Su-35S đã rơi tại cuộc chiến Ukraine trên con số 305 phi cơ Nga các loại bị bắn hạ trong cuộc chiến. Vào tháng 8/2022 có một viên chức Ukraine cho hay có tới 24 Su-35 đã bị bắn hạ nhưng không thể xác minh độc lập nguồn tin này.

Theo Tổ Hợp Liên hiệp Hàng Không Nga (UAC) tập đoàn hàng không vũ trụ và quốc phòng lớn nhất của nga từng quảng cáo rầm rộ Su-35 là chiến đấu cơ tối tân thế hệ 4 kết hợp công nghệ thế hệ 5 như Su-57 Felon tối tân nhất hiện tại.

Trước khi khai mào cuộc chiến xâm lăng Ukraine, Nga có tổng cộng 350 chiến đấu cơ tối tân trong đó có  một số Su-35S.

ĐHL

DRONES TÝ HON- CÁC ROBOT SÁT THỦ BIẾT BAY và BIẾT BƠI

TIN GIỜ CHÓT 3.9.2023

UKRAINE SẼ GIA TĂNG SỐ LƯỢNG DRONES ĐỂ ĐÁP ỨNG NHU CẦU PHẢN CÔNG TRONG CUỘC CHIẾN HIỆN TAI 

vào ngày  3.9. 2023 Ukraine Vào đầu mùa thu 2023 này tin cho hay Kiev sẽ gia tăng số lượng drones đây là nguồn tin từ Bộ Quốc Phòng trong lúc Nga gia tăng liên tục tấn công drones vào toàn lãnh thổ Ukraine  hiện tại.  Trong thời gian vừa qua Ukraine cũng gia tăng số vụ tấn công bằng drone vào ngay lãnh thổ Nga xa tới Pskov cách Ukraine tới 400 dặm tức trên dưới 700 cây số. Có một số phi trường và phi cơ phóng pháo tối tân Nga đã bị phá hủy kể cả cầu Crimea cũng bị TẤN CÔNG lại .

HÌNH: CƠ SỞ HẠ TẦNG QUAN TRỌNG CẢNG DANUBE RIVER PORT BỊ DRONE NGA PHÁ HOẠI TRẦM TRỌNG VÀ 3/9/2023

Sept 3 (Reuters) - Russian drones hit Danube River port infrastructure that is critical to Ukraine's grain exports, injuring at least two people in the attack on southern parts of the Odesa region on Sunday, Ukrainian officials said.

KYIV, Sept 3 (Reuters) - Ukraine intends to increase drone production as early as this autumn, the Ukrainian defence minister was quoted as saying on Sunday, as the country conducts more frequent drone attacks on Russian territory.

Ukrainian drone attacks on Russian territory have picked up in recent weeks, with dozens of drones striking Russia at once on some days, reaching as far as the western city of Pskov, 400 miles (600 km) from Ukraine.

xác của 1 drone trên nước của Ukraine (unscrewed surface vessel -USV) tấp vào bờ bán đảo Crimea

***

TỪNG BẦY  DRONES  TRONG NAY MAI-  ÁC MỘNG CỦA CHIẾN TRANH

 

    Chúng ta nhớ lại vào ngày 29 tháng 10, một hạm đội của Nga trên Hắc Hải gần Sevastopol đã bị tấn công bởi 16 DRONES –gồm  9 chiếc drones bay và 7 chiếc drones nước (marine drone). Người ta cho là do Ukraine phóng đi để tiêu diệt chiến hạm Nga. Tuy không ai biết mức độ thiệt hại, nhưng video trên drone quay cho thấy các chiến hạm đó đã có một số bị drones Ukraine đánh trúng.  Nga đã trả đũa bằng nhiều hỏa tiễn HÀNH TRÌNH và drones có tên là Shahed-136 do Iran chế tạo đánh vào cơ sở hạ tầng gồm hệ thống điện và nước trên khắp Ukraine. Cuộc chiến càng kéo dài càng có sự lâm trận của drones từ hai phía.

A previously unreported drone boat, known as a USV (uncrewed surface vessel), appears to have slipped past Russian Navy patrols. The device was found on a beach close to the major Russian Navy base of Sevastopol in Crimea

DRONE BƠI (USV) CỦA UKRAINE ĐÃ QUA MẶT HẢI QUÂN NGA 

    Các drones của Nga hình tam giác dùng cánh quạt bay thấp dễ tiêu diệt. Tuy Ukraine ước tính bắn hạ được 70% drones của Nga nhưng số còn lại cũng gây thiệt hại đáng kể cho Ukraine nhất là những quả sót kia làm hư hại lưới điện quốc gia làm Ukraine mất điện có lúc rất trầm trọng.

drone của IRAN SHAHED 136

    Từ lúc hạm đội Hắc Hải của Nga bị drones tấn công cho đến nay, phía Nga đã có tới 400 drones do Iran sản xuất. Mặc dù đó là con số nhỏ so với hàng nghìn hỏa tiễn tốn kém từ Nga bắn đi oanh tạc Ukraine nhưng việc đánh chặn từng nhóm drones của Nga bay thành chùm càng khó khăn hơn cho phòng không Ukraine. Drones chi phí quá rẻ, làm mau và số lượng của Nga làm từ Iran càng lúc càng nhiều. Điều đáng chú ý là phòng không Ukraine có nguy cơ cạn kiệt hỏa tiễn phòng không bắn hạ drones.

    Phó thủ tướng Ukraine là Mykhailo Fedorov vào tháng 11/ 2022 đã nhìn ra vấn đề khi ông cho rằng vai trò drones trong cuộc chiến tương lai sẽ giảm thiểu con người nhưng số lượng máy bay không người lái sẽ gia tăng cao.

    Tương lai của cuộc chiến dùng drones từ hai phía như thế nào? Trong nhiều năm nay các chiến lược gia quân sự thế giới đã dự đoán sự xuất hiện ồ ạt các đoàn drones bay từng bầy, thậm chí biết bơi, lặn...đó là những cỗ robot sát thủ tí hon nhỏ như đồ chơi nhưng nó báo hiệu một thời đại chiến tranh ứng dụng Trí Thông Minh Nhân Tạo (AI) hơn là xô đẩy xác thân con người lâm trận. Đó là hàng bầy phi cơ robot bé nhỏ chỉ to hơn con chim sáo như thế chẳng khác gì là vô hình khi dàn rộng ra, nhưng những đám robot AI này có lệnh tụm lại sẽ tạo một CỤM MÂY HẮC ÁM đen xoáy bay đi như cơn lốc với tiếng rì rầm. AI sẽ điều khiển nó, đám mây chết chóc này sẽ di chuyển theo tín hiệu điện tử. Samuel Bendett- chuyên gia và cố vấn nghiên cứu chiến lược và khảo cứu về vũ khí Nga cho biết:

-Một bầy robot drones như vậy nó sẽ là một cơ chế thông minh, chẳng khác gì bầy côn trùng, bầy chim, đàn cá nhưng những drones này tự suy nghĩ liên lạc với các drones khác và chia sẻ thông tin của nó về vị trí của nó trong bầy đặc biệt khi thay đổi đội hình…

Các loại vũ khí cả hai phía triễn khai tại Ukraine vẫn còn lâu mới thành cơn ác mộng toàn diện. Hai phía sẽ sử dụng AI để điều khiển drones hoạt động riêng lẻ hay từng đàn chịu chung một trí tuệ tập thể. Việc này làm người ta nhớ tới vào năm 2015, trong cuốn sách của David Hambling có tựa là “Swarm Troopers” tạm dịch “Những Bầy Chiến Binh”

Giới thiệu trong cuốn sách này ông có ý tưởng rằng

 

-Làm thế nào máy bay không người lái nhỏ như thế có thể chinh phục thế giới trong nay mai:

switchblade drone USA

Máy bay không người lái chiến thuật như các loại drone sát thương Raven và Switchblade đã có tác động trên chiến trường Ukraine mà ta đã thấy. Ngay cả Hồi Giáo ISIS bây giờ cũng có drones phóng bằng tay. Chẳng còn bao lâu nữa, chiến tranh thế giới sẽ biến đổi do từng bầy drone nhỏ, rẻ tiền và có thể hoạt động cùng nhau như một thực thể duy nhất. Tất cả đến từ kỹ thuật từng cung ứng cho con người điện thoại thông minh, drones rẻ và nhiều nên vũ khí hiện tại không sức nào phá hết

 Trong Swarm Trooper David  cho hay các kỹ sư nhu liệu đã mô phỏng và lập trình drones với 3 hướng dẫn đơn giản: tách biệt hay giữ khoảng cách tối thiểu- sắp xếp và đi cùng hướng- giữ mức độ gắn kết cùng nhau. Như thế từng bầy drones sẽ hoạt động như một thực thể. Lúc đầu phân tán rộng ra do nó quá nhỏ nên radar không chú ý. Cho đến lúc gần mục tiêu mới hội tụ lại ngay lập tức vào phút giây cuối cùng. AI sẽ tự phối trí can thiệp điều khiển bầy drone này mà không cần sự can thiệp của con người từ hậu phương. AI sẽ điều phối lấy trong bầy về thay đổi hướng đi, vận tốc và độ cao, bay quanh các vùng được bảo vệ nghiêm ngặt và khi hứng chịu những tổn thất lớn AI vẫn điều khiển các drone còn lại để hoàn thành mục tiêu lập trình sẵn. AI không biết nản chí và quay đầu lại như con người.

`Chuyên gia Samuel Bendett ca tụng cho phát triển drones là “chuyện mầu nhiệm”, là những gì mọi người đang hướng tới. Theo Samuel các quốc gia tiên tiến và lực lượng quân sự tiên tiến hy vọng sử dụng các công nghệ bầy đàn drone như thế. Và danh sách các nước phát triển drone càng lúc càng dài, đó là Hoa Kỳ, Israel,Trung Cộng, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và có lẽ là một số quốc gia khác như Ấn Độ và Hàn Quốc…

Các chương trình nghiên cứu drones tuy gọi là giữ bí mật, nhưng nhiều phân tích gia quân sự cho rằng chúng sẽ xuất hiện trong tương lai không xa nữa. MIT là Đại Học Công Nghệ Massachussettes  đã thiết lập một  đàn drone gồm 103  chiếc siêu nhỏ. Một con drone này chỉ có sải cánh dài chưa đến một foot (30.48 cm) được Hoa Kỳ phóng thành công vào năm 2016. Đây là một dự án do Bộ Quốc phòng tài trợ. Các nhóm quay phim CBS đã khó quay được phim và máy ảnh tốc độ cao cũng khó chụp do các drone này bay quá nhanh.

Khi chúng ta cho rằng từng bầy drone có thể dễ dàng có hàng ngàn chiếc do giá thành quá thấp nếu như  chúng ta so sánh với giá trị của một F-35 hay một hỏa tiễn địa không... thì rõ ràng các nước bất hảo hay các nhóm khủng bố sẽ nghiêng về chọn lựa drone hơn. Quân khủng bố hay các nước hung hãn sẽ dễ dàng có được các phương tiện như drone để tiến hành các cuộc chiến tranh, tấn công khủng bố, ám sát tàn khốc ở bất cứ đâu trên thế giới.

     Kể từ cuộc Chiến tranh Nam Bắc Triều Tiên, các lực lượng Hoa Kỳ đã có thời gian hàng thập kỷ để kiểm soát bầu trời ở bất cứ nơi nào Hoa Kỳ tham chiến. Do giá tốn phí cho không lực không có nước nào sánh với Hoa Kỳ từ chi phí, kỹ thuật, kinh nghiệm cho tới quy mô đào tạo phi công. Giờ đây qua AI và  công nghệ drone, khi từng bầy đàn drone xuất hiện với giá thành hạ chính đây là thời điểm thống trị bầu trời của Hoa Kỳ bắt đầu bị chiếm đoạt.

Các nhà nghiên cứu, giới viết tiểu thuyết viễn tưởng họ từng ngồi mô phỏng và tưởng tượng về hình ảnh một ĐÀN DRONE hoàn hảo. Kim Stanley Robinson một tác giả viễn tưởng từng viết trong cuốn The Minister of The Future là một cuốn tiểu thuyết về tương lai gần, về hậu quả của hành tinh chúng ta nóng lên cùng cách loài người thực hiện để giảm thiểu hâm nóng địa cầu. Trong đó có đoạn tác giả tưởng tượng về một đàn máy bay không người lái hoàn hảo…

-Chúng mạnh hơn bom nguyên tử, theo nghĩa rất đặc biệt: bạn có thể sử dụng chúng. Chúng không thể bị chặn lại... Chúng nhỏ quá và được phóng từ các bệ phóng cơ động. Drone này bay đến từ mọi hướng trong trận tấn công phối hợp. Cuối cùng chúng chỉ có nhiệm vụ là TẬP TRUNG VÀO MỤC TIÊU TRONG VÀI GIÂY CUỐI CỦA CHUYẾN ĐI…

    Tác giả Robinson tưởng tượng và hình dung bầy drones đưa chúng ta đến kỷ nguyên chiến tranh giữa các đội quân robot chiến đấu với nhau,  mặc dù ngày nay Putin đang sử dụng các nhóm máy bay không người lái để tấn công giết chóc các mục tiêu dân sự Ukraine.

drone Harpy của Do Thái

• Length: 2.7 m (8 ft 10 in)
• Wingspan: 2.1 m (6 ft 11 in)
• Gross weight: 135 kg (298 lb)
• Powerplant: 1 × UEL AR731 Wankel rotary engine, 28 kW (38 h
• (WIKIPEDIA)
• 
  

Trí thông minh nhân tạo hay AI đã được khai triển kvới sự kết hợp cùng kỹ thuật drone — điển hình như máy bay không người lái Harpy của Israel, bay lượn trên không và tự lập trình sau khi thu thập thông tin xong rồi tiêu diệt mục tiêu. Mặc dù sức công phá của drone không thấm vào đâu khi so với sức mạnh hủy diệt của bom hạt nhân trong Thế Chiến hay cuộc chiến toàn diện nhưng một bầy drone sẽ được sử dụng trong chiến tranh quy ước do nó không phải là vũ khí thảm khốc tiêu diệt toàn bộ nhân loại mà drones chỉ nhắm mục tiêu nhất định.

     Nhà văn viễn tưởng  Robinson cho rằng bầy drone như thế mới hữu dụng. Tuy sức công phá của drone ít, nó lại rẻ tiền là không đáng kể gì khi ta so với bom và hỏa tiễn quy ước thông thường, nhưng drone tấn công mục tiêu chính xác hơn nhiều. Dùng drone một là đủ để giết một người như đối thủ mong muốn. Mục tiêu quá chính xác thậm chí chỉ dùng để phá một cơ phận nào đó trên một chiến hạm phòng thủ hiện đại. Chúng ta có thể thí dụ một drone hay bầy drone sau khi phá hoại một hàng không mẫu hạm như làm hư hại cơ phận cảm biến radar nào đó khiến chiếc mẫu hạm đó trở thành “mồi ngon” cho hỏa tiễn lớn hơn dễ dàng bay tới.

Sự xuất hiện của bầy đàn drones sẽ mở ra một kỷ nguyên mới về CHIẾN TRANH VỀ AI (trí thông minh nhân tạo) do nó quyết định nhanh hơn quyết định và phản ứng của con người

Như Kai-Fu Lee Khoa học gia Vi Tính của Đài Loan đã viết trên tạp chí The Atlantic vào năm 2022, “Sức mạnh của vũ khí tự động chủ yếu đến từ tốc độ và độ chính xác đạt được khi không có con người điều khiển. Như thế không có quốc gia nào muốn thất bại hay nhượng bộ trong cuộc chạy đua vũ trang…”. Và một khi một đàn drone đang bay, nếu chúng ta muốn HẠ GỤC TỪNG CHIẾC SẼ  đòi hỏi tốc độ và độ chính xác của tia laser được dẫn đường bởi một siêu máy tính. Cuộc chiến toàn diện với AI như thế đã trở thành một chủ đề trong khoa học viễn tưởng từ lâu những điều từng mô tả trong phim khoa học viễn tưởng Kẻ Hủy Diệt (The Terminator).

Ukraine đã  thử nghiệm trên chiến trường hệ thống phòng thủ gọi là  SkyWiper do quốc gia Litva thiết kế nhằm ngăn cản các drone đang bay bằng cách gây nhiễu không cho chúng liên lạc với nhau. Theo tờ The New York Times, bộ QP Litva đã cử 50 chuyên viên tới Ukraine sau khi nước này bị Nga xâm lược và coi Ukraine là “một trong những ưu tiên hàng đầu”.

Nhưng quân Ukraine hiện nay phải dùng súng liên thanh để tiêu diệt drone Shahed của Iran. Nhờ vào tiếng kêu cánh quạt chong chóng của Shahed quá lớn dễ dàng cảnh báo cho lực lượng Ukraine dưới mặt đất kịp bắn lên. Tuy nhiên, Ukraine hiện đang dùng chiến đấu cơ và hỏa tiễn để bắn drone thì quả là một việc quá sức hao phí  không cân xứng do drone của Iran quá rẻ!?

 Quốc hội Hoa kỳ đã chỉ đạo Ngũ Giác Đài phát triển một lực lượng đối phó chống lại với hệ thống drone siêu nhỏ có tên là ( Unmanned Aircraft System-UAS) cùng ngân sách chi ra gần 750 triệu đô la. Giám đốc v mới được thành lập, Thiếu tướng quân đội Sean Gainey là tân giám đốc cho rằng khi Ukraine phụ thuộc vào máy bay không người lái đã làm cho sứ mệnh của ông càng cấp bách

                    vũ khí laser của lục quân Mỹ

Riêng về Quân đội Hoa Kỳ, họ đang thử nghiệm một phương án chống bầy đàn drone trong cuộc chiến tương lai bằng các luồng không khí khổng lồ mạnh bạo, hay dùng xung điện từ để chống lại từng bầy drone bay tới. Vũ khí Laser năng lượng cao của Hải quân Hoa Kỳ và những hệ thống đang được phát triển bởi các nhà thầu quốc phòng lớn—Raytheon, Lockheed Martin —cũng sử dụng AI để nhắm mục tiêu rất nhanh cùng tiêu diệt từng chiếc drone đang lao tới. AI và Laser đủ khả năng để vô hiệu hóa cả một bầy drone. Vũ khí laser sẽ hữu ích trên biển hay trên một chiến trường rộng lớn dễ  hơn các thành phố do lưu thông hàng không qua các thành phố lớn quá bận rộn, phức tạp làm khó khăn cho việc xác định chính xác drone nhỏ bé đang xâm nhập và không được gây nguy hại cho mục tiêu bay dân sự khác  quả là điều khó khăn

                                                          vũ khí laser của Hải Quân Hoa Kỳ 

Một cách chống lại bầy đàn drone là hack vào bộ não AI của bầy đàn này. Người ta (Do thái) đã hack vào software hướng dẫn bầy drone nhỏ và chuyển hướng nó đi lệch về phía vô hại. Software chỉ là mã và code mà mã code thì có thể bị HACK. Lạ thay trong các tiểu thuyết khoa học viễn tưởng đã viết điều này trước rồi.

     Các điều vừa trình bày trên cho thế giới biết trước một công nghệ chiến tranh rẻ tiền nhưng lại đắc dụng và hiện nay có thể là ác mộng các cuộc đối đầu của nhân loại. Sự phát triển của TRÍ THÔNG MINH NHÂN TẠO khi ứng dụng cho kỹ nghệ robot quân sự biết bay (cùng biết bơi) như các thế hệ drone không và thủy (air and sea) hiện nay quả là mối ưu tư hàng đầu cho các quốc gia trên thế giới.  Chiến tranh drone sẽ trở thành phổ biến hơn do drones vừa rẻ tiền vừa nhỏ bé vừa khó trị do nó ứng dụng AI là trí thông minh nhân tạo thay cho con người. 

Chiến tranh drones có thể nói đây là NGHỆ THUẬT QUÂN SỰ đang thay đổi cục diện chiến tranh toàn cầu hiện tại. Với sự chạy đua phát triển trí thông minh nhân tạo (AI) drones trên không, trên mặt biển, dưới nước chắc chắn là hiểm họa thực sự cho đối phương hai bên. Chi phí quá rẻ dễ làm và sản xuất ồ ạt của các phe đang làm cho các siêu cường quân sự càng lúc càng bận tâm nghiên cứu, thay đổi chiến lược gấp rút. Sự thật này không thể phủ nhận nếu một nhà quân sự hay nhà làm chính sách suy nghĩ đúng đắn hơn. Điều đáng mừng chiến tranh drones có thể dùng thay cho Chiến Tranh Hạt nhân do Chiến tranh hạt nhân cuộc chiến toàn diện cho nhân loại nhưng CUỘC CHIẾN HẠT NHÂN chỉ có MỘT LẦN THÌ SỰ TỒN TẠI CON NGƯỜI CÓ THỂ CÁO CHUNG.

Nhưng vượt lên tất cả, con người vẫn quyết định được và sự quyết định của con người vẫn nằm trên thông minh nhân tạo -AI Chúng ta trước sau gì cũng nên đồng quan niệm rằng bất kỳ công nghệ nào xuất hiện hiện nay hay trong tương lai việc sử dụng nó là thảm họa hay tốt đẹp đều do chúng ta quyết định lấy số mạng chúng ta mà thôi./.

 

ĐINH HOA LƯ 

LAST EDITION 3/9/2023

DỰA THEO NGUỒN 

THE ATLANTIC

https://www.theatlantic.com/technology/archive/2022/11/russia-ukraine-war-drones-future-of-warfare/672241/

BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ

Chào bạn đọc

BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ đó là bốn chữ, người viết nhớ lại ngày trước luôn đi với nhau. Chè Kê cúng xong, phải là cúng xong mới được ăn với bánh tráng. Chuyện này có nghĩa rằng Chè Kê chỉ có nấu trong lễ cúng chứ không nấu bình thường như các thứ chè dân dã khác. Có thể do KÊ là đặc sản nên từ đó người mình ngày trước hay cúng trong dịp mồng năm ngày tết hay để tỏ lòng trịnh trọng dâng lên trong cúng kỵ cũng nên.

Hôm nay đọc bài viết " TẾT ĐOAN NGỌ MỒNG 5 THÁNG 5 ÂM LỊCH" của Giáo Sư Nguyễn Châu, người thầy vừa là cố vấn trong Ban Chấp Hành Hội Đồng Hương Quảng Trị tại San Jose, tôi chợt nhớ về hình ảnh Bánh Tráng Chè Kê hơn năm mươi năm về trước. 

Nếu nói nhớ bốn chữ "BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ"  quá da diết đi thì thật ra là sáo ngữ do thời này thiếu chi thức  ngon vật lạ. Có một điều kẻ viết bài này xin thật lòng thưa với bạn đọc là cơ hội ăn lại thứ vừa kể trên ngay tại xứ này thật khó  làm sao! Khó là không ai bán thứ chè này. Ra tiệm food to go có đủ loại chè nhưng đố ai bán thứ này. Còn tự nấu chè kê, thì ở đây người ta không buôn loại  hạt này do không có cầu thì chẳng có cung. Thật ra nếu có kê trong tay, người viết chưa hẳn đã nấu được cho ra chè kê đúng nghĩa và chưa hẳn con cháu bây giờ lại ủng hộ hay ưa thích.

Món chè kê thường được nấu cúng ông bà trong ngày Tết Đoan Ngọ của người miền Trung, nhất là người dân xứ Huế, Quảng Nam Đà Nẵng (theo báo vnexpress)

Khó lòng gặp lại, có nghĩa là không bao giờ thấy lại, ăn lại, hay ho hơn một chút là thưởng thức lại. Bên quê nhà chắc hẳn không lạ với thức này. Nhiều nơi vẫn còn. Riêng tôi,  hình ảnh đó chỉ bàng bạc trong trí nhớ. Có thể bạn đọc thắc mắc: 

   Lạ gì với món chè kê sao mà 'ca cải lương' đến thế?

Xin thưa với bạn: chè kê nếu có bánh tráng thì không hiếm hoi gì, nhưng cách ăn bánh tráng chè kê theo cái kiểu ngày trước theo trí nhớ tôi, chắc có mấy ai?

                                ***

bạn cùng lớp đệ Tứ Ba tên là Trịnh văn Sum thăm nhà ngoại tôi vào ngày hè 9/6/1969. Chỉ có bức hình này còn lưu lại được và có hình  CÁI AM nhỏ ngó vô căn giữa  của nhà ngoại tại Phường Đệ Tứ xóm Cửa Hậu năm xưa QT

Cái am thờ trước nhà ngoại tôi đó là nơi tôi hay giúp ngoại đem mấy chén chè kê ra cúng. Nó sắp một dãy ở trong cùng. Cúng này chắc chắn là Đoan Ngọ mồng 5 tháng 5 Âm Lịch, cái tục lệ người Việt mình. Hết mồng 5 đem các thức cúng ngoài am vô, mấy chén chè kê vẫn còn 'an vị' không ai dọn cả.

Bà ngoại tôi bảo phải đợi cho nó mốc trên mặt rồi đem vô.

Tôi thắc mắc: sao lại thế?

 A! đây là cách ăn hay kinh nghiệm về ăn chè kê của ông bà mình đây.

Thật thế! mấy chén chè  để yên như thế khoảng hơn ba ngày, mặt trên  sẽ nổi lên một lớp mốc. Nướng xong cái bánh tráng gạo. Giờ ta hớt lớp mốc này bỏ đi, phần chè bên dưới giờ đã lên men một hương vị khó tả lại, nhưng nó khác xa với chè kê vừa nấu xong. Tiếp tục ta lấy bánh tráng thế muỗng múc ăn. Mấy chén chè, số hạn định trên am thờ ngoài vườn thỉnh xuống không nhiều. Có được một chén chè như thế là ưu tiên lắm rồi.

 Chè kê bánh tráng kể như thế, có ngon lạ ra sao thì nay thứ hương vị đó nó chẳng chút nào lưu lại trong trong trí nhớ để diễn tả cho đúng.  Kể cũng lạ? đã năm mươi năm hơn người viết không có cơ hội nào thưởng thức lại món đó. Có điều tôi chưa quên, khi hớt xong cái lớp mốc trắng xanh trên mặt chén chè bỏ đi, màu vàng của lớp chè kê bên dưới lộ ra kích thích tính tò mò háo hức của vị giác về một cách ăn lạ lùng!

   ruộng kê vẫn còn trồng tại quê nhà, nay là đặc sản

 Nhớ ngôi nhà ngoại, tôi nhớ cái am nho nhỏ thờ ở vườn trước. Những ngày rằm mồng một đứa cháu ngoại phải bắc cái ghế mới đặt phẩm vật và thắp nhang cúng được. Ông anh con cậu và tôi, hai  anh em háo hức làm sao mỗi lần được sai thỉnh thức cúng trên am xuống. Nải chuối mốc mốc chín đen ngọt đậm, dĩa bánh in mua từ chợ Tỉnh, sao lại hăng hái ...đến thế?!

hình ảnh mâm cúng Mồng Năm Tháng Năm hiện nay sao 'hoa hòe' khác ngày xưa?

Cúng rằm mồng một là chuyện hàng tháng. Riêng BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ quả là hiếm. Thứ này chỉ đi với dịp tết Đoan Ngọ mồng năm tháng Năm mà thôi. 

Thời nay, mỗi dịp Tết Đoan Ngọ về chắc chắn có những thức cúng ngon, lạ hơn nhiều. Không biết lớp trẻ sau này hay "ưa của lạ" như tôi ngày đó hay không? Người viết mong sao quê mình giữ mãi lệ cúng CHÈ KÊ để thứ chè này sẽ đi cùng với thứ bánh tráng mộc mạc bình dân, làm từ hạt gạo của ruộng lúa quê mình.  Nhưng rồi nghĩ lại thân phận bao kẻ lưu vong, lại chạnh lòng do biết những người xa xứ chẳng còn cơ hội thưởng thức  lại BÁNH TRÁNG CHÈ KÊ thêm lần nào nữa./.

ĐHL 

mồng 5 tháng 5 ÂL Tân Sửu

nhân đọc bài viết MỒNG NĂM THÁNG NĂM của GS Nguyễn Châu

edit 20/3/2023