TỪ PHƯƠNG TRÌNH EINSTEIN VÀ THẢM HỌA THẾ CHIẾN THỨ BA

 Đại Chiến Thế Giới thứ Hai II đã qua với tấn thảm kịch là hai trái bom nguyên tử thả lên Nagasaki và Hiroshima Nhật Bản. Cho tới nay thế giới nói chung vẫn chưa lấy đó làm tấm gương ngăn ngừa để gìn giữ nền hoà bình chung cho toàn thể nhân loại.

Tiên đoán về thảm hoạ của chiến tranh hạt nhân, bác học Albert Einstein nói:

“TÔI KHÔNG CẦN BIẾT THẾ CHIẾN III ĐÁNH NHAU VỀ VŨ KHÍ NÀO, NHƯNG THẾ CHIẾN IV THÌ LOÀI NGƯỜI CHỈ CÒN GẬY, ĐÁ ĐỂ ĐÁNH NHAU MÀ THÔI.”

    Dĩ nhiên ai cũng hiểu thảm hoạ tận diệt của thế giới qua đại chiến thế giới lần 3 nếu xảy ra, chắc chắn đó là cuộc chiến tranh hạt nhân chứ không gì khác.

Bác học Albert Einstein dạy học tại Đại Học Princeton 

    Bác học Einstein sinh năm 1879 tại Đức. Ông là nhà vật lý nổi tiếng vào thời đó ông rất đam mê và phát triển đặc thuyết tương đối. Năm 1905 Ông bắt đầu nghiên cứu về ảnh hưởng của quang điện cùng năng lượng và vật chất cùng phương trình E=mc2 nổi tiếng với lý thuyết cho rằng một khối lượng vô cùng nhỏ của vật chất nhưng có khả năng biến ra một năng luợng vô cùng lớn. Vào năm 1933 ông sang dạy tại Đại Học Princeton Hoa Kỳ và xin tỵ nạn tại Mỹ do lo sợ Đức Quốc Xã. Ông mất năm 1955.

Chiến tranh hạt nhân đi từ sức mạnh vĩ đại của phản ứng hạt nhân

Vật chất và năng lượng trong phương trình Einstein, E=mc2

vào năm 1905 Bác Học Einstein lập ra  Đặc Thuyết Tương Đối  (special theory of Relativety). ông nói:

"Theo Đặc Thuyết Tương Đối, khối lượng và năng lượng là hai dạng thức biểu hiện khác nhau trong cùng một vật chất: quan niệm này hơi xa lạ với một học lực bình thường. Hơn nữa Phương Trình E bằng m c bình phương trong đó năng lượng E có được từ tích số giữa khối lượng (m) với bình phương tốc độ ánh sáng (C²) cho chúng ta thấy một khối lượng rất nhỏ vật chất cho ta một đại lượng rất lớn về năng lượng và ngược lại. Thực ra, khối lượng và năng lượng tương đương nhau theo công thức đã đề cập trên.  Điều này đã được Cockcroft và Walton chứng minh qua thực nghiệm vào năm 1932 "

"It followed from the special theory of relativity that mass and energy are both but different manifestations of the same thing -- a somewhat unfamiliar conception for the average mind. Furthermore, the equation E is equal to m c-squared, in which energy is put equal to mass, multiplied by the square of the velocity of light, showed that very small amounts of mass may be converted into a very large amount of energy and vice versa. The mass and energy were in fact equivalent, according to the formula mentioned above. This was demonstrated by Cockcroft and Walton in 1932, experimentally."

Nhà bác học giải thích rằng sự tương quan giữa khối lượng m (mass) có từ một dạng động năng E (energy kinetic) do ông khám phá. Và khối lượng đó là thương số giữa động năng E đó với bình phương của tốc độ ánh sáng hay C²

Viết gọn lại, ta có  E=mc2 là phương trình nổi tiếng của Einstein. Đặc biệt Eistein nhấn mạnh về một thể năng lượng tương đương tích số giữa khối lượng vật chất với bình phương tốc độ ánh sáng. Nói thì đơn giản, nhưng nó chứa đựng bao vấn đề hệ trọng từ phương trình trên. Từ sự song hành ý nghĩa giữa vật chất và năng lượng. Năng lượng thuần nhất trong trạng thái động nó đang nằm ở dạng HẠT (particle) cùng mang khối lượng.

    Tuy nhiên, phương trình ngược lại nó cũng ngầm mang ý nghĩa rằng cần một năng lượng thật lớn mới tạo được một khối lượng thật nhỏ vật chất.Từ đó chúng ta thấy rằng E= mc2 nói ra rằng vật chất và năng lượng là hai đại lượng có thể hoán đổi nhau được. Chúng là hai khía cạnh nằm trong vật chất nào đó.

Vào thế kỷ 18 chúng ta có (1) Nguyên Lý Bảo Tồn Khối Lượng (Principal of mass conservation) của nhà hóa học Pháp Antoine Lavoisier (1743-1794) ; vật chất không bao giờ mất chỉ biến thể thôi. Thật vậy, đốt một que củi sau đó chúng ta cân lại từ khí thải ra, tro bụi sau khi cháy nếu cẩn thận thì nó hoàn toàn bằng khối lượng ban sơ. Qua thế kỷ 19 các nhà khoa học như Rumford, Sadi Carnot, Ludwig Boltzman… lại chú trọng đến (2) Nguyên Lý Bảo Tồn Năng Lượng (the Law of conservation of energy) , họ cho rằng năng lượng nằm ở nhiều dạng : ánh sáng, sức nóng, chuyển động, thế năng…nhưng năng lượng không tự nhiên mà có nó phải do vật chất biến ra và tổng số năng lượng tạo ra nếu cộng lại không bao giờ bị biến mất đi.

E=mc2  &  NGUYÊN LÝ THỨ BA là gì?

Bắt đầu thế kỷ 20, Albert Einstein đã khám phá ra nguyên lý thứ BA đó là sự liên kết hai nguyên lý sơ khai trên thành một nguyên lý mà chưa ai ngờ tới , đó là ĐỊNH LUẬT BẢO TỒN VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG (Einstein’s Conservation Law). Không giống như chúng ta thuờng nghĩ nhưng hệ quả của nguyên lý này hết sức hệ trọng cho đến nay và cả ngày mai. Hãy tưởng tượng bình phương tốc độ ánh sáng một đại lượng quá to tát khi dùng tới từ “quadrillion” ngàn triệu triệu để chỉ ra. Với công thức hay nguyên lý Einstein E = mC²

  Thế giới hiện đại đã và đang bước vào thời kỳ của NĂNG LƯỢNG HẠT NHÂN ( nuclear energy)

Điều thông tuệ nhất của bác học Einstein là ông đã nhận chân ra NĂNG LƯỢNG và VẬT CHẤT là 2 thể hoàn toàn khác biệt cùng ở trong một vật thể.

Vật chất có thể chuyển hóa thành năng lượng E. thí dụ một nguyên tử Hydrogen đơn thuần căn bản gồm 1 proton. và hạt proton này (subatomic particle) có khối lương: 0.000 000 000 000 000 000 000 000 001 672 kg

Tuy khối lượng này quá nhỏ, nhưng vô số nguyên tử hydrogen cùng Oxygen hợp lại với nhau ( hằng số Avogadro 6.022 x 1023) thì nó sẽ tạo nên một thực thể có tác động với chúng ta.

Lấy thí dụ, trong một ký lô gam nước nguyên chất chúng ta có khối lượng hydrogen tương đương
mass H = 1kg x 2/18 =0.111kg (một phân tử gram nước có 2g hydrogen và 16g oxygen)
Công thức Einstein sẽ cho ta một năng lượng hết sức lớn

E = mc2
với hệ thống m k s
m: khối lượng tính bằng Kg
c: tốc độ ánh sáng gần bằng 300,000,000 m /sec
E: Joules

= 0.111 x 300,000,000 x 300,000,000
= 10,000,000,000,000,000 Joules

Joule là năng lượng tương đương khi bạn thử làm rơi 1 cuốn sách bình thường lên sàn nhà . Và khi nhìn năng lượng của khối lượng hydrogen từ 1 kg nước tinh khiết chuyển hóa thành thì thực là lớn kinh khủng !

vì đó là năng lượng tạo ra khi chúng ta đốt sạch hàng trăm ngàn gallons dầu khí mới có được!

Nếu như chúng ta chuyển đổi tất cả kg nước kia bao gồm 0.111kg hydrogen và 0.889kg oxygen thành năng lượng thì nó sẽ tương đương với nguồn năng lượng từ 10 triệu gallons dầu khí.

Lưu ý: chuyển đổi thành năng lượng ở đây không giống như ta đốt một khối lượng vật chất, THAN hay carbur hydro chẳng hạn, thành năng lượng; năng luợng này là e ( energy gồm công năng và nhiệt năng thông thuờng), khác với E (viết hoa) là năng luợng hạt nhân là tích số mc2

Năng lượng ở đây không ở dạng vật chất nữa mà là thể dạng NĂNG LƯỢNG

Như Einstein đã nói .: ..

“VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG LÀ 2 TRẠNG THÁI KHÁC XA NHAU HOÀN TOÀN TRONG CÙNG MỘT VẬT THỂ, CHUYỆN NÀY XEM CHỪNG XA LẠ ĐỒI VỚI NHỮNG NGUOI TRUNG BÌNH.”

   Vấn đề chúng ta đặt ra là sự thực chúng ta có khả năng chuyển hóa nó thành năng lượng E (Einstein) được hay không?

   Phương cách duy nhất để khối lượng 1 kg nước này biến thân hoàn toàn thành năng lượng E thì 1 kg nước đó phải bị hủy diệt tính vật chất (annhilated) toàn bộ. Đây là tiến trình hủy diệt TÍNH VẬT CHẤT của chúng, nó đòi hỏi phải có khối lượng tương đồng PHẢN VẬT CHẤT bằng nó, tương đồng khối lượng nhưng mang toàn âm điện (negative charge).

    Loại PHẢN VẬT CHẤT có HIỆN HỮU và người ta thấy được nó . Đó là các HẠT HẠ NGUYÊN TỬ (subatomic particles)-đứng sau và nhỏ hơn cấu trúc căn bản của nguyên tử-trong quá trình phân rã phóng xạ. Một thứ chúng ta có thể thực hiện được trong phòng thí nghiệm.

   Nhưng hạt này có tính tự hủy và khó sống còn cùng lúc đối với các chất liệu bình thường như nước. Với lý do này chúng ta không thể nào đem 1 kg nước trộn lẫn với 1 kg “phản vật chất nước” để cho ra năng lượng được.

    Hiện tượng đặc biệt của các hạt căn bản như PROTON chẳng hạn nó có tính nối kết. Nhân của hydrogen gồm chỉ 1 proton đơn thuần thôi. Nếu có 2 protons thì nó lại là nguyên tử helium. Đây là lối giải thích cách thành lập các nguyên tố… và cứ như thế tiến trình này cứ nhân lên mãi có nghĩa tăng số protons trong nhân (nucleus) lên cho đến các nguyên tố NẶNG NHẤT; thí dụ: Uranium trong nhân có 92 protons.

Lấy thí dụ, nguyên tố Uranium có tính phóng xạ với 92 dương điện tử Protons 

   Chúng ta cũng có thể kết hợp hai proton tự do (hydrogen nuclei) với nhau để có một hạt nhân helium ban sơ [ Deuteron -hình trái ]. Tiến trình này đòi hỏi hai proton này lao vào nhau với tốc độ cực nhanh. Chuyện này xảy ra ở mặt trời chúng ta trong phản ứng sơ khai:

1H + 1H –> 2H + antielectron + neutrino

nhưng với kỹ thuật tối tân của con người như lasers, từ trường, hay tại tâm của bom nguyên tử chúng ta có thể thực hiện được và gọi đó là: PHẢN ỨNG TỔNG HỢP HẠT NHÂN (nuclear fusion) Có gì thú vị khi chúng ta ép buộc tổng hợp hạt nhân như thế kia? Khi các protons (dương điện tử) bị tổng hợp nó sẽ mất đi một phần khối lượng tương đương 0.7% tổng số khối lượng tổng hợp [sự mất đi từ các hạ nguyên tử positron và neutrino trong hình trên ]. Nếu chúng ta chuyển ngược khối lương này ra năng lượng theo công thức E = mc2

    Từ những nguyên tố nặng hơn sắt (Fe) tất cả đều không ổn định. Có một số lại RẤT KHÔNG ỔN ĐỊNH. Có nghĩa rằng nhân của chúng quá nhiều dương điện tử hay có nhiều dương điện (positively charged protons) chúng đẩy lẫn nhau đưa đến tình trạng phân tán bất cứ lúc nào! Nên chúng ta gọi NHỮNG NGUYÊN TỐ NÀY CÓ TÍNH PHÓNG XẠ. Lấy thí dụ, nguyên tố Uranium có tính phóng xạ. Từng giây đồng hồ hàng loạt nguyên tử Uranium tan rã ra thành từng nguyên tố mới và dĩ nhiên là nhẹ hơn vì ít protons hơn. Lại có một lượng nhỏ bị mất đi và nó đã chuyển hóa thành năng lựơng một lần nữa theo công thức E=mc2. Tiến trình này gọi là PHẢN ỨNG PHÂN HẠCH HẠT NHÂN (nuclear fission).

    Hai phản ứng hạt nhân nói trên đều có phóng thích một khối lượng nhỏ vật chất để chuyển hóa thành năng lượng, một năng lượng khổng lồ theo công thức Einstein. Xem chừng ngang đây chúng ta đã quen dần cách dùng nó. Phản ứng tổng hợp hạt nhân -nuclear fusion- là những vũ khí mới hơn đang có trên nhiều đầu đạn hạt nhân hiện đại. Phản ứng phân hạch (nuclear fission) xem chừng đã cổ hơn và nó ít sức mạnh hơn hiện nay, tuy thế cũng gây bao tang tóc trong Thế Chiến Hai (NAGASAKI + HIROSHIMA) hay các vụ tai nạn tại nhà máy điện hạt nhân.

    Quả bom nguyên tử đầu tiên Hoa kỳ thử nghiệm tại quận SOCORRO , NEW MEXICO, U.S.A.sáng sớm 16 tháng 7 1945 , năng lượng tương đương 18 ngàn tấn TNT.

NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI CŨNG TỪ NGUYÊN LÝ NÀY

      phản ứng Nhiệt Hạch  Nuclear Fusion

Năng lượng mặt trời cũng từ kết quả E =mc2

Phản ứng nhiệt hạch (nuclear thermal reaction) tại tâm mặt trời là phản ứng tổng hợp (nuclear fusion) giữa tritium H3 và deuterim H2 cho ra helium H4 và năng lượng mặt trời còn gọi là tia bức xạ mặt trời(solar radiation). Phản ứng này cách xa trái đất tới ngót 90 triệu dặm nên năng lượng đã yếu lần cho khi đến trái đất. Tuy vây theo tính toán cũng còn một năng lượng tương đương 400 watts trên mỗi mét vuông mặt địa cầu, đủ cho 4 ngọn đèn 100 watt cháy sáng. Nếu ứng dụng sức nóng này qua các tia phản chiếu ở các tấm gương đun nguồn chất lỏng , và dù còn 30 phần trăm thôi chúng ta cũng có nguồn điện cho nhân loại , ý niệm này là khởi đầu của từ “Thermal Solar ” nguồn nhiệt lấy từ mặt trời. Sự tìm tòi khám phá khoa học cùng lương tâm một nhà khoa học là chân lý và tìm tòi chân lý. Thế hệ tương lai hòa bình hay thảm nạn đều do con người quyết định. Còn khoa học thì mang tính tự nhiên và khách quan.

    Bác học Albert Einstein hiểu công thức này sẽ đưa đẩy nhân loại về đâu? Khoa học đang phục vụ chiến tranh vào thời đại của ông. Trước đại họa nhân loại khi quân phát xít Hitler và Nhật đang ngày đêm ráo riết hoàn thiện những quả bom nguyên tử đầu tiên, mới đào tỵ sang Hoa kỳ cùng với hai nhà khoa học Do thái khác là Leo Szilard và Eugene Wigner năm 1939, ông đã khẩn khoản với TT Franklin D Rosevelt xin ngân sách hoàn thiện gấp Dự án Manhattan để sở hữu vũ khí nguyên tử trước phe Trục (phát xít)

    Thế là công thức E=mc2 phục vụ nhân loại trước tiên bằng “chết chóc” kinh hoàng do sức mạnh vĩ đại của nó nhưng mỉa mai thay lại gây ra thảm hoạ hạt nhân đầu tiên qua 2 trái bom nguyên tử dội thả xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki Nhật bản vào năm 1945./.

Đinh Hoa Lư 23/7/2016

tài liệu tham khảo

http://www.biography.com/people/albert-einstein-9285408
https://www.britannica.com/science/E-mc2-equation
http://www.worsleyschool.net/science…emc2/emc2.html
http://www.energytribune.com/2771/understanding-e-mc2#sthash.J9ZIZVqW.dpbs
UC Davis ChemWiki
http://chemwiki.ucdavis.edu/Physical_Chemistry/Atomic_Theory/The_Atom/Sub-Atomic_Particles
http://zebu.uoregon.edu/~soper/Sun/fusionsteps.html
https://www.utdallas.edu/~parr/chm5414/54140903.html

KỶ VẬT TỪ MỘT NGƯỜI CẬU

 cậu tôi -Võ Bình- những năm mới vượt biên qua Mỹ (1980)

Có thời gian thầy Nguyễn Bảo dạy trung học đệ nhất cấp Gio Linh, thầy nói rằng hai học trò Võ Bình và Trần thị Kim Thược là hai học trò 'cưng' của Thầy. Sau này lại nên duyên vợ chồng nhưng mợ Thược tôi mất sớm (1971)]

Tưởng nhớ  cậu tôi VÕ BÌNH (1947 -2003)
ĐHL

    Những ngày cuối đời cậu tôi hay ngồi im lìm trước bức hình bán thân của ông chụp lần cuối cùng. Có thể đây là bức hình ông vừa ý nhất hay chăng? Linh tính báo cho cậu tôi sắp ra đi vì chứng ung thư quái ác?

    Gia đình tôi và cậu mợ cách nhau không xa chỉ hai ba con đường trong vùng bắc thành phố San Jose tiếp giáp với Milpitas.

    Vợ tôi hay nấu bún bò Huế, cháo gà, muớp non xào gan gà những thức ăn Quảng Trị mà cậu thich, xong đem qua cho ông. Tội nghiệp vào những ngày cuối cùng, cậu nói thèm món mướp thơm xào với gan gà nên  vợ tôi vội vàng nấu xong tất tả đem qua nhà cậu. Cơn đau ung thư lại lên, cổ họng đau quá cậu tôi nuốt không được đành buông đũa...

    Mỗi lần qua nhà, tôi thấy cậu hay ngồi trầm ngâm nhìn lại những đồ vật lưu niệm. Có khi cậu ngồi yên lặng lắng nghe những băng nhạc hoà tấu bầu tranh sáo, những khúc xưa như Làng Tôi, Thiên Thai, Tiếng Xưa ...

    Một lần thấy tôi qua, đang dán thuốc dán Salonpas đầy lưng, người cậu đứng dậy lấy cho tôi cái tượng thằng bé con nho nhỏ.

Con trai chúng tôi đi học  từ Stanford cho tới Harvard -đi đâu cũng âm thầm mang theo cái tượng nhỏ thằng bé học bài của cậu tôi tặng. Hình nhân đứa bé đó  vẫn luôn được cháu đặt nằm trên giá sách

    Cái hình nhân thằng bé con đúc bằng đất, to na ná bằng nửa bàn tay. Thằng bé đầu để tóc theo kiểu "chú tiểu đồng" ngày xưa. Mắt đeo kiếng lơ là trước cuốn sách đang học. Trước mắt tôi, cái đầu chú tiểu này sao tròn trịa dễ thương làm sao. Có một điều tuy là nằm trước cuốn sách nhưng nó vểnh mặt không chăm chú nhìn vào sách. Dáng điệu lơ đểnh, hay cậu ta chê bài vở nhiều quá khó học chăng?

-Con đem về cho con trai con nghe?

 Khó diễn tả ý nghĩa dáng điệu cậu bé bằng đất này? Dù sao một ý nghĩa mà cậu tôi gửi gấm qua đây là:

NHỎ PHẢI CHĂM HỌC ĐỂ MAI MỐT NÊN NGƯỜI

bức hình Cậu  chụp cho con trai thứ hai của v/c tôi Đinh trọng Trữ Khang lúc mới qua Mỹ 1 năm  tức là năm 1996 (China Town -San Francisco) 

    Tôi hiểu tấm lòng cậu tôi do người hay tâm sự:

"con cháu  chúng ta qua được nước Mỹ này phải dấn thân vào con đường học vấn trước tiên, đổ đạt thành tài rồi mới đi làm lo chuyện tiền bạc là sau ..."

    Rõ ràng ước mong khoa bảng của người Quảng Trị vẫn bàng bạc trong những lời nói của cậu tôi lúc chưa mang trọng bệnh. Người QT, địa danh QT ngày xưa có thể sinh ra từ vùng đất khổ nên ý chí vươn lên và khoa bảng đã có. Ước muốn của cậu làm tôi nhớ lại hình ảnh lúc tôi còn nhỏ tại QT...chỉ một khóa thi Trung Học (diplom) tại trường Trung Học Nguyễn Hoàng thôi nhưng cả xóm đã bỏ công ăn việc làm đổ xô háo hức ra chờ đợi. Tiếng reo hò của bà con trong xóm khi nghe tin có người trong thôn đổ đạt. Hình ảnh người anh cậu tôi tức là cậu Võ Tự Bé, ưỡn người lên lấy tờ giấy thật to làm cái kèn thổi "tò tì te" vui làm sao khi nghe tên mình trúng tuyển. Tiếng cười vui, hỏi han nhốn nháo của đông bà con trong xóm đang đứng lóng nhóng đầy cả con đường Ngự chạy thẳng ra đồng... Rồi sau này chỉ đợi kỳ thi trúng tuyển vào lớp đệ thất trường Trung Học Nguyễn Hoàng thôi, thế mà tôi không quên hình ảnh nhốn nháo, đợi chờ của bà con  thân yêu ngày xưa. Những hình ảnh cũ là một dấu ấn khắc khi trong ý nghĩ của tôi, nhớ để khẳng định rằng con người miền trung nhất là Quảng Trị rất hiếu học và trọng thi cử.

                                ***

Ngày cuối cùng cậu tôi không lựa cái gì trong cái tủ gương để trao cho cháu mình mà là cái hình nhân cậu bé đang nằm trước cuốn sách?

Tôi trân trọng ý muốn của cậu mình và trao nó lại cho con trai cùng không quên ghi dưới đáy chân đế dòng chữ:

"Quà của Ông, con cố gắng chăm học"

(The gift from Great Uncle- try the best for studying)

Hơn một tuần sau cậu tôi từ giã cõi đời tại Bệnh Viện Alexandre Brothers thành phố San Jose.

    Xong đám cậu tôi nhưng tôi không quên lời dặn của cậu mình là đem cho con trai tôi cái hình nhân đứa bé bằng đá này. Tôi không quên dặn dò con trai thứ hai của tôi là nghe lời Ông dạy rằng "gắng chăm học đừng  lưòi như thằng bé này con nghe?"

Thời gian âm thầm trôi qua.

Một điều tôi không ngờ con trai tôi lặng lẽ cất giữ cái tượng kỷ vật này. Con tôi đi học đâu cũng mang theo bên người.

    Tôi lên thăm con trong niên khoá nhập học đầu tiên năm 2006 tại Trường Đại Học Stanford cũng thấy 'thằng bé biếng học' nằm một góc bên kệ sách của con.

ký túc xá Đại Học Y Khoa Harvard / 107 Avenues Louis Pasteur/ Boston MA

    Đúng mười năm sau khi cậu tôi qua đời, năm 2013, hai vợ chồng tôi may mắn có cơ hội bay qua Boston thăm con trai đang tiếp tục học tại đại học Y Khoa Harvard. Một điều thực sự làm tôi xúc động khi thấy cái tượng nhỏ thằng bé học bài của cậu tôi vẫn nằm trên giá sách của con.

    Rõ ràng con trai chúng tôi âm thầm cảm nhận và quyết tâm nghe lời dạy tuy gián tiếp của cha ông. Tôi còn nghiệm ra: tuổi trẻ lớn lên tại Mỹ làm nhiều hơn nói.

    Cái tượng nho nhỏ của cậu tôi đi theo con trai tôi với những nấc thang đại học cho đến lúc thành tài. Tôi tin rằng đây  là một sức bật nhiệm mầu của một tình thương, hoài bão, của cậu tôi đối với con cháu.

cái tượng nhỏ thằng bé học bài của cậu tôi vẫn nằm trên giá sách

    Người Quảng Trị phiêu du tận chân trời góc bể nhưng không bao giờ quên vươn lên, vượt qua bao khó nhọc để đi đến thành công./.

          Đinh Trọng Trữ Khang ngày ra trường chụp với mẹ cha

 22/5/2017

edit 19/3/2023 San Jose USA

TOO BIG TO FAIL -WALL STREET

 TIN GIỜ CHÓT

SAU vụ sụp đổ của ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB), một vụ sụp đổ ngân hàng lớn thứ hai tính từ sau cuộc khủng hoảng tài chính thế giới 2008. Hai ngày sau tiếp đến là Signature Bank và tiếp theo nữa là First Republic Bank  và nay số phận của ngân hàng Credit Suisse Bank có thể quyết định trong 36 giờ tới?

A slogan is written on the sidewalk in front of the global headquarters of Swiss bank Credit Suisse on March 16, 2023. Shares in Credit Suisse slumped earlier this week but recovered after receiving a lifeline from Switzerland's central bank.

Arnd Wiegmann/Getty Images

Các "tay tổ" ngân hàng lớn tại Wall Street như Bank of America, Citygroup, J.P. Morgan, Wells Fargo đã chung tay góp 30 tỷ USD cứu First Republic Bank ngân hàng cuối cùng được cứu nhưng tình hình khó ổn định

Số phận của Credit Suisse ngân hàng Thụy sĩ khó qua khi cơn hoảng hốt chưa dừng sau vụ sụp đổ quá bất ngờ (48 hours) của SVB

Chúng ta nhớ lại từ thời cựu TT George W. Bush đã ra lệnh bail out các ngân hàng lớn tới 800 tỷ USD và còn nhiều hơn thế vào năm 2008 là năm khủng hoảng tài chính thế giới sau vụ bê bối tài chính Sub Primes thị trường địa ốc tại Hoa kỳ và đã làm nên cơn chấn động tài chính toàn cầu 

Các ngân hàng ra tay "nghĩa hiệp" chỉ 30 tỷ USD cứu các ngân hàng nhỏ bé hơn mình để tránh cơn địa chấn tài chính nhưng so với chương trình Bail out của chính phủ Hoa kỳ thì không thấm vào đâu?

11 banks sweep in with a $30 billion rescue of First Republic Bank : NPR

Liệu chính phủ TT Joe Biden có còn thực lực để bail-out hay chăng khi nợ quốc gia đang lên gần 32 trillions và 2 đảng CH cùng DC chưa thỏa thuận chuyện tăng trần nợ?

Dù sao chăng nữa mời bạn đọc vào bài dưới do ĐHL biên soạn khá lâu

***

WALL STREET- CON DAO HAI LƯỠI

 biên soạn by ĐHL năm 2017 

***

"Các ngân hàng như JP Morgan. Chase, JPM , CitiGroup, Barclays, Royal Bank... tuy nhận tội và bị phạt 6 tỷ USD nhưng không ngồi tù mà kinh doanh tiếp tục, không ai bị tù cả..."

Too Big To Fail 

Too Big To Fail / Do Quá Lớn Nên Không Được Sụp Đổ là thuật ngữ mộ tả thứ công ty bị  cuốn vào nền kinh tế toàn cầu quá sâu đậm nên thất bại của nó sẽ là một thảm nạn kinh tế do đó Chính Phủ phải tìm cách giữ hay ngăn ngừa sự sụp đổ của các Công Ty thuộc dạng "Too Big" này. Chữ BIG ở  đây không chú trong quá vào mức độ TO LỚN của Công Ty  mà là sự  NHÚNG TAY (involvment)  của Cty đó vào nhiều nền kinh tế huyết mạch của quốc gia như Ngân Hàng và Thị Trường Chứng Khoán..Kỹ nghệ xe hơi... Chính phủ của cựu TT George W. Bush là một thời cho người dân Mỹ thấy rõ thuật ngữ Too Big  to Fail ra sao qua hàng trăm tỷ USD Bail Out các công ty vỡ nợ trong cuộc Khủng Hoảng  Tài Chính 2008. Nếu không có chính sách Bail Out thì các công ty tài chính tại Wall Street sẽ sụp đổ kéo theo sự sụp đổ của nền kinh tế toàn cầu

"Thị trường Chứng Khoán Wall Street làm tổn hại GDP Mỹ có thể giảm tốc tăng trưởng GDP lên đến 2% hàng năm?..."

Chuyện này nghe  thật phi lý? nhưng trong Kinh Tế Học nền kinh tế tài chánh Wall Street không BAO GIỜ được tính vào điểm tăng GDP hàng năm. 

Tại sao như vậy?

 Trước tiên chúng ta giải thích sơ qua GDP là gì?

GDP là Tổng Sản Phẩm Quốc Nội (Gross Domestic Product) để đo lường nền kinh tế một nước. Là tổng giá trị sản phẩm hữu hình và vô hình do con người và các công ty trong nước làm ra trong một năm. Không kể vốn nước ngoài hay công dân nước ngoài, trong phạm vi trong ranh giới một nước làm ra đều tính vào GDP.

Chúng ta cũng lưu ý rằng thị trường chứng khoán Wall Street, tiền trả hưu, an sinh xã hội không tính vào GDP; ngay cả một sản phẩm làm vào năm trước- ví dụ cái máy tính sản xuất vào năm 2016 thì không còn tính vào GDP của năm 2017 nữa. Cụ thể hơn sự mua đi bán lại garage sales hay đồ chợ trời và ngay cả nền kinh tế chợ đen hay còn gọi là Kinh Tế Ngầm (under ground economy) cũng không được tính vào GDP.

Với sự hoạt động đúng vừa phải thị trường chứng khoán Wall Street là điều hay. Khi này ngành tài chánh đóng vai trò lành mạnh để biến các sản phẩm vừa hữu hình vừa vô hình như dịch vụ (services) sang công cụ tài chánh để trao đổi với nhau thuận lợi trong nền kinh tế thực tức là Tổng Sản Phẩm Quốc Nội GDP.

 Các ngân hàng dùng tiền tiết kiệm cho các doanh nghiệp sản xuất không cho bạc tiền nằm một chỗ không có SINH lời. Thông qua các khoản nợ hứa, người lao động có thể mua nhà. Thông qua bảo hiểm những rủi ro tài chánh và thảm hoạ tài chánh có thể được hoàn trả khi có nạn.

Nhưng khi thị trường chứng khoán Wall Street quá lớn  hay khu vực tài chánh phình to từ 80% so với GDP nó sẽ ức chế sự tăng trưởng hàng năm GDP và gia tăng biến động.

 Tín dụng của tư nhân (private credit) - ví dụ vào năm 2012 chiếm tới 184% GDP Mỹ đây là mức quá lớn và từng làm giảm tốc tăng trưởng.  

Biểu đồ của IMF chỉ sự gia tăng khu vực thị trường chứng khoán tỷ lệ nghịch với tốc độ tăng trưởng kinh tế đối với một số nước  

***

Theo IMF thì cái giá phải trả là làm mất tăng trưởng GDP Mỹ 2% mỗi năm. Như vậy thị trường chứng khoán Wall Street là 'con dao hai lưỡi' nếu phát triển vừa phải thì kinh tế phục hồi từ 3-4% hàng năm chứ không  chậm chạp 1-2% như năm 2017?

CÂU HỎI Tại Sao?

Theo tờ Washington Post số người hưởng lợi trong sự phình to của khu vực tài chính chứng khoán Wall Street bao gồm các tay quản lý đại gia tài chính Mỹ (TÀI PHIỆT) sẽ có thu nhập nhanh và cao ngất trời so với các chuyên gia thuần tuý kinh tế trong các công ty xí nghiệp dù có tay nghề cao đến mấy?

 Giá cổ phiếu tăng làm các nhà đầu tư chứng khoán có những khoản lợi nhuận tiền đẻ ra tiền như Tỷ phú Buffet là thí dụ rõ ràng. 

warrent Buffet tay buôn chứng khoán số 1 của Hoa Kỳ

Nhưng ai thua?  

Đó là người nghèo và lớp trung lưu, giới lao động trực tiếp làm việc tạo ra sản phẩm. Họ không có hay rất ít vốn hoặc chuyên môn do đó  không có cơ hội đầu tư trong chứng khoán và sẽ bị ảnh hưởng mạnh từ những lần sa thải nhân công, cắt giảm tiền lương cùng quyền lợi khác. 

Những công ty sản xuất nhưng phải lựa chọn như vậy để giữ lợi nhuận từ giá cổ phiếu lên xuống do Wall Street. 

Theo các kinh tế gia Mỹ khi thị trường chứng khoán lớn quá thiên hạ chỉ lo chuyện "tiền đẻ ra tiền' (money out of money) do phần lớn đầu tư vào "chơi stock" chứ không còn đầu tư bằng cách dùng tiền để kích thích hay giúp cho nền sản xuất trong nước nữa?

 Đây là nguyên nhân chính làm giảm sức mạnh GDP chính nếu ta hiểu GDP theo định nghĩa trên (đã dẫn). 

Chưa kể vấn đề đạo đức khi đồng tiền tại Wall Street làm động lực cho chính trị chạy hành lang (lobbying), che dấu tội phạm, lấy ví dụ vấn đề rửa tiền hay hợp pháp hoá đồng bạc bẩn sau khi gán cho chúng cái tên 'thương mại" nào đó.

Theo Gautam Mukunda, Phó Giáo Sư của Đại Học Thương Mại Harvard , viết trong tờ Harvard Business Review vào tháng 6 năm 2014 cho hay thì từ năm 1990 tới 2013 giới tài chánh Wall Street đã tiêu phí 6 tỷ đô la trong vấn đề vận động hành lang (lobbying) mà theo bà Sheila Bair cựu chủ tịch Tổ Hợp Bảo Hiểm Federal Deposit Corp. giải thích là chính phủ từ đó quá lắng nghe giới Wall Street bỏ qua số đông là người dân hay là khối Main Street. (MAIN STREET tức khối kinh tế chú trọng đến đa số người dân đứng ngoài thành phần 1 % tài phiệt đang nắm toàn bộ Wall Street tức thị trường chứng khoáng hiện tại đã có một tiền sử là nơi khởi đầu của khủng hoảng kinh tế thế giới trước đây)

Trong hệ thống ngân hàng, "tội phạm ngân hàng" từng được 'hợp pháp hóa' ra sao?

"Tội phạm ngân hàng" dần dà 'hợp pháp hoá' trong khi các cá nhân phạm tội hàng tỷ đô la? Câu hỏi này nhắc chúng ta nhớ lại vụ scandal tài chánh 2008 tức là Sub Primes Crisis (2007-2010) -Khủng Hoảng Tài Chánh -Sub Primes Crisis- mở rộng các khoản vay cho người không có khả năng thực sự 'mua nhà'  cùng với giá nhà tăng cao vùn vụt đã tạo nên sự hỗn loạn trong các thị trường tài chánh Mỹ và lan ra quốc tế. (nhiệm kỳ TT George W. Bush)

 Các ngân hàng như JP Morgan Chase JPM , CitiGroup, Barclays, Royal Bank tuy nhận tội và bị phạt 6 tỷ USD nhưng không ngồi tù mà kinh doanh tiếp tục, không ai bị tù cả?

83rd United States Attorney General
In office April 27, 2015 – January 20, 2017

 Tổng Chưởng Lý thứ 83 Hoa Kỳ

Lorretta Lynch từ 2015 tới 2017 dưới nhiệm kỳ TT Barack Obama

Khi các cá nhân phạm tội trị giá hàng tỷ đô la công cộng, họ sẽ phải ở trong tù. Nhưng trong bối cảnh chính trị hiện nay, hành vi phạm tội của các ngân hàng được chấp nhận là "kinh doanh như thường lệ". Vào thời này Tổng Chưởng Lý Loretta Lynch  (hình trên) khoe khoang đó là các nổ lực mới nhất trong việc 'truy tố' tội phạm ngân hàng và tài chính nhưng chẳng có ai vào tù? đây là sự thất bại chính trị quyền lực Hoa Kỳ để trừng trị các tội phạm đúng với tội phạm.

***

Vào năm 2017, thị trường chứng khoán Mỹ lên vùn vụt là dấu hiệu mất cân đối trong lúc hàng hoá tiêu dùng vẫn nhập và mang nhản hiệu Made in China tràn lan khắp nơi.

TT Donald Trump đã vỗ tay reo khi người giàu được giảm thuế và con số nợ quốc gia Mỹ đang vượt qua ngưỡng 20 ngàn tỷ đô la? 

Thị trường chứng khoán Wall Street cũng vỗ tay reo mừng khi con số vượt qua 24,000 điểm cho Dow Jones... các người buôn chứng khoán vui mừng ra sao?

Trong lúc này giới Main Street -bình dân. trung lưu, giới nghèo Hoa Kỳ càng nghèo lại càng nghèo thêm?

Nước Mỹ sẽ thấy cái giá của ông tổng thống tài phiệt Donald Trump sau khi bước vào Bạch Ốc cùng sự hưởng ứng của đảng CH còn gọi là 'đảng của giới giàu có' ra sao?

 Cái giá Hoa Kỳ phải trả ra sao?

Theo báo chí Hoa Kỳ tờ Committee for Federal Budget, do cắt thuế cho giới giàu có nước Mỹ sẽ mất nguồn thu từ 5.5 ngàn tỷ trong thập niên tới.

 Gia tăng nợ liên bang lên mức kinh khủng cùng làm tổn hại kinh tế quốc gia hơn là kích thích nó. Do sao? 

kế hoạch giảm thuế lớn nhất trong lịch sử Mỹ này đang đưa nước Mỹ trả giá từ 3 tới 7 ngàn tỷ đô la thiệt thòi cho quốc gia trong thập niên tới. 

Người giàu vỗ tay reo do hầu bao của họ sẽ phình ra, tiền bạc của họ sẽ lớn lên và sẽ tung hê đầu tư ra ngoại quốc hay làm cho lỉnh vực buôn bán chứng khoán tại Wall Street lớn lên một cách bệnh hoạn. 

Trái lại, Khu Vực Chế Xuất (manufacturing sectors) vẫn co rút theo sau từng núi hàng Made in China nhập vào nội địa Hoa Kỳ, từng ngày đè lên lưng giới thợ thuyền Hoa Kỳ và số nợ quốc gia chất cao hơn núi./.


ĐHL biên soạn 2017

nguồn tham khảo

-Banks that Were Too Big To Fail 

Too Big to Fail: Definition, Examples, Banks (thebalance.com) 

-Too Big To Fail 

Too Big to Fail Definition (investopedia.com)

Wall Street costs the Economy
https://www.forbes.com/sites/stevedenning/2015/05/31/wall-street-costs-the-economy-2-of-gdp-each-year/#b247aaf4cd1a

Senate Passes The Bill
https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-02/senate-passes-tax-cut-bill-in-milestone-move-toward-overhaul

Wall Street Becomes a Big Chunk?
https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/03/29/how-wall-street-became-a-big-chunk-of-the-u-s-economy-and-when-the-democrats-signed-on/

THẰNG BÙ NHÌN TRONG VƯỜN CẢI CỦA TUI

Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước. 
Em đến tôi một lần.
 Bao lũ chim rừng hợp đàn trên khắp bến xuân... (VĂN CAO)

Bạn đọc thân mến,

Gia đình tui qua Mỹ gần ba mươi năm rồi thế mà Lúa tui vẫn không quên cái chuyện rẫy nương của mình. "Chuyện rẫy nương" đó là cái chi thưa bạn đọc? Chẳng qua đó là cái thói quen 'chự' vườn của tui chẳng hề thay đổi. Có đôi khi tui nghĩ, nó giống y như mình chưa đi Mỹ không bằng?

ĐÁM CẢI ĂN BÁNH XÈO VƯỜN TUI

Chuyện như vầy...

Vườn sau của tui có trồng một mớ cải cay. Năm đó Lúa quyết phải có giống hột cải để làm cho vụ sau. Chuyện hột giống nghe qua chẳng có chi là lạ? Mười mấy năm lăn mình với đời nương rẫy bên nhà đủ cho Lúa tui có 'chút chút' kinh nghiệm. 


chim hummingbird xám 

Nhưng người làm vườn tại đây có nỗi khổ là phải chống trả tìm cách chống chọi với sự phá phách của bầy chim tại xứ Cao Bồi này? Trước hết Lúa xin kể bạn đọc nghe về những con hummingbird hay người ta còn gọi là "chim ruồi". Chim ruồi hay chim ong trong sách vở nhưng ở đây người ta quen gọi là hummingbird. Thứ chim này, chúng nhỏ hơn chim sâu bên mình, nhưng 'anh chàng' này có cái độc đáo mà chim sâu bên nhà cũng 'chào thua'. Chim ruồi  là loại ưa  'mổ' hột cải nhất. Ô la la, cái mỏ dài, nhọn hoắc của chúng lựa hột nào là chắc ăn hột đó. Nó không mổ tứ tung, lại nhắm vào nhánh hột nào vàng chín mà thôi. Những hạt cải vừa chín tới nếu không 'đấu tranh sinh tồn' với loài chim này thì xem như thua luôn, mất giống?!Tui kể bạn đọc nghe sự phá hoại của mấy chú chim ruồi ra làm sao...Chim hummingbird thường bay vào vườn tui rất bất ngờ. Từ đâu nó xẹt ngang trước mắt tui nhanh tựa tia chớp! Nó vụt qua lại từng cái nhánh bông hạt cải xem chín chưa? không ưa, vụt chú chim bay mất qua vườn bên hay đâu đó chỉ có trời biết.

chim ruồi ban đêm

Nó thích nhất là hột cải vườn tôi. Những mùa trước, khi lấy giống hạt cải, tui tức mình do không biết giống chim gì nó phá mấy bông cải? Cứ buổi sáng sớm, tôi nhận ra nhiều mảnh vỏ bị cắn tơi tả trên mặt đất. Tôi tìm nylon trùm bông cải lại.  Có một sáng tôi dậy sớm ra vườn... một con hummingbird từ trong bao nylon đó hốt hoảng bay vụt ra...

-A té ra là mi!

Chưa hết, thưa bạn đọc. Ngoài chim ruồi còn có mấy bầy chim sẻ hay bay vụt qua vườn nhà tui? Bầy sẻ kể ra chẳng khác chi se sẻ bên mình, từ màu lông cho tới thân mình. Còn những con chim giẻ nữa chớ? Lũ chim này sà xuống là như 'máy bay oanh kích' không bằng? Báo hại thật? Tại sao lũ chim xứ Cao Bồi này này lại thích hột cải của vườn Hai Lúa như rứa? 

Chuyện này chắc Lúa phải "bắc thang lên hỏi Ôn Trời"?

Bổn phận của tui là làm răng giữ cho được  một mớ hột giống cải cay này. Lúa vừa có thú điền viên vừa có loại rau ăn bánh xèo. Chợ Á Châu ở đây ít bán loại rau cải cay cho bánh xèo. Nếu chợ có thì không chắc sạch như rau vườn nhà, vừa tươi vừa không phun thuốc.


***

THẰNG BÙ NHÌN VƯỜN HAI LÚA TRƯỚC ĐÂY

   Khi canh chim , tôi chỉ chịu thua mấy chú hummingbird vì như đã thưa với bạn đọc là hummingbird ngoài ban ngày ra nó cũng bay ra kiếm ăn vào ban đêm nữa .  Gia đình tôi ở xóm này gần mười bốn năm , nghĩa là ngần ấy thời gian tôi "kinh nghiệm" với mấy giống chim trong vườn.

   Vài tuần trước khi đám cải còn một màu vàng rực rở tươi đẹp thế kia nhưng mấy chú giẻ, sẻ, hay ngay cả Hummingbird chẳng màng . Chúng bay qua chẳng để ý, ít khi ghé lại. Ngoại trừ mấy con chim đất, tròn trỉnh chịu khó lũi dưới đám cải tìm mồi thật sớm.

Ngọn gió lướt qua, đưa những cánh hoa cải vàng nhạt cuối cùng, nhỏ li ti, rơi lả tả. Những nhánh hạt bắt đầu huơm huơm vàng, những hạt nhỏ bé bên trong bắt đầu mang màu nâu đậm. Màu vàng đó từ từ lan lên cao, những nhánh hạt non hơn, ngắn lại. Bầy chim thật tinh khôn, chỉ chừng ấy là chúng bắt đầu đảo cánh ghé lại 'thăm vườn'.

Vợ tôi đang ngồi đọc báo, chợt kêu lên:

             -Ôi ôi có con chim phá hột cải ngoài tề!

Tui giật mình vụt chạy ra vườn.

           -A tụi mi khun (khôn) dử  hí? 

Thật vậy, có hai con giẻ xám  có đuôi dài, giữa chừng đuôi có vạch ngang trăng trăng, đang đứng đu đưa trên nhánh bông cải, mắt ngó láo liên. Thấy tôi chạy ra, cặp chim vụt bay mất.

Đây là dấu hiệu đầu tiên báo giúp tôi 'sắp bị quân địch'  tấn công.

  Quả đúng, dưới đất vài cái vỏ bông cải khô vừa chín bói đã bị hai con chim này rỉa hột mất. 

-Cứ đà này, đến khi  hột cải chín hết thì chẳng còn chút giống mô?

   Người kể xin nhắc lại với bạn đọc,  Chợ VN tại Mỹ không bán thứ cải cay dành cho ăn bánh xèo. Họ bán thuần cải bách thảo, bẹ trắng (pok choy), cải làng và mắc nhất là cải làm dưa . Giá cải đắt chưa thành vấn đề, nhưng muốn ăn cải cay hoặc cải non mới lên ba lá thì chỉ có chủ động giữ hạt giống, kèm thêm miếng đất là xong "cái mộng làm vườn" . 

  Giờ qua lại chuyện mấy 'kẻ thù giai đoạn' của tôi là mấy con chim. Sự 'đấu tranh' giữa người và chim, giữa trí óc một nông dân Á Châu và những chú chim Mỹ bắt đầu thực hiện.

   Đơn giản lắm! ta chỉ cần một cái áo cũ cùng cái quần hư, thêm cái mũ làm vườn nữa là có "thằng bù nhìn" đang đu đưa trong gió.  Tôi cho rằng trong cái đầu con chim Mỹ làm gì có khả năng 'hình dung' ra thiệt và giả?

Tôi cho là chúng ở Mỹ, suốt đời chúng chẳng có cơ hội nào đảo cánh qua những cánh đồng, vườn tược, rẫy nương bên quê hương VN thì làm sao chúngq biết được 'thằng bù nhìn' là cái 'chi chi'?

Sự đắc thắng này dĩ nhiên tôi không hề chủ quan, tự đắc. Chuyện tôi lo lắng nhất rằng nếu mùa cải này hạt giống thất bại thì xem như mùa sau tôi chẳng còn cái thú ăn 'cải non ba lá' như từng khoe với bằng hữu nữa.

  Liếc mắt qua cửa sổ xem chừng vườn sau, tôi cười một mình lúc nhớ lại mấy câu thơ trong bài "Thằng Bù Nhìn", bài thơ của vua Lê Thánh Tôn, Người nằm trong số những nhà thơ Đường của tiền nhân ...

Quyền trọng ra uy trấn cõi bờ
Vốn lòng vì nước há vì dưa
Xét soi trước mặt đôi vừng ngọc
Vùng vẫy trên tay một lá cờ
Dẹp giống chim muông xa phải lánh
  Giận quân cày cuốc gọi không thưa
Mặc ai nhảy nhót đường danh lợi
Ơn nước đầm đìa hạt móc mưa./.

giống se sẻ đất 

 

Người viết kể  ra đây mong có vài hàng giúp vui bạn đọc. Kết quả cuối cùng cho tui, người nông dân xứ Việt có thắng đặng lũ chim xứ Mỹ này không? Hạ hồi phân giải.   Cuối cùng người nông dân này đã có gặt hái được kết quả vui mừng đó là một lon hột giống cải đầy.

CẢI BẸ LÀM DƯA

 Tui ưa ý quá. Nhờ kiên trì chịu khó 'chự' chim tui có dư dả hột giống cho đến năm nay -2023-đi ở nơi khác, hạt giống cải vẫn còn rất nhiều. Dời nhà, tui vẫn ưa thích làm vườn. Làm vườn giúp mình vận động lại có ích khi có rau ăn. Và dĩ nhiên tới vườn mới, có một lần tui lại treo thằng bù nhìn dọa chim như trước. Ngoài hạt cải cay, tui còn có thêm khá nhiều hạt giống cải dưa "chính gốc" nữa.  Người quen cũng được Hai Lúa chia sớt các thứ hạt cải về trồng. 

Dù sao chăng nữa, nói chi thì nói, tui không quên công 'chự' vườn của "thằng bù nhìn" mấy năm nay tại quê hương mới./.

ĐHL update 18/3/2023

edition from 15/5/ 2021