TẠI SAO NGUYÊN TỐ LITHIUM LẠI QUAN TRỌNG CHO XE ĐIỆN

 

TẠI SAO LITHIUM RẤT CẦN CHO XE ĐIỆN

 SƠ QUát: Lithium là một trong những thành phần quan trọng trong pin xe điện (EV), nhưng nguồn cung thế giới đang bị căng thẳng do nhu cầu EV tăng cao. Một tương lai của 3 tỷ xe điện cần cho nhân loại trong nay mai là một thách thức quan trọng.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết thế giới có thể đối mặt với tình trạng thiếu lithium vào năm 2025. Theo IEA cho cho tới 2050 sẽ có 2 tỷ xe điện cần phải xuất hiện trên đường để thế giới đạt mức giảm thiểu CO² tới mức 0. Thật ra doanh số bán ra vào 2022 mới có 6.6 triệu EVs. 

   Càng lúc chúng ta càng nhận thấy Xe điện EVs hiện nay được chế tạo hàng loạt để thay thế cho xe thông thường tức là dùng động cơ nổ đốt trong (internal combustion engine vehicles-ICEVs) sử dụng xăng dầu. Đây là một nỗ lực toàn cầu để hạ giảm triệt để khí thải carbon. Điều khác nhau căn bản giữa xe điện và xe dùng động cơ đốt trong thông thường là một loại sử dụng năng lượng dự trữ để tạo ra lực đẩy còn loại cổ điển là dùng quá trình đốt cháy năng lượng hóa thạch (động cơ nổ) để tạo ra lực đẩy.  

XE ĐIỆN (EVs)  DỰ TRỮ NĂNG LƯỢNG RA SAO

                       pin Lithium-Ion

    Thành phần quan trọng nhất của xe điện là các bộ phận dự trữ năng lượng. Năng lượng dự trữ này quyết định khả năng vận hành của xe và phạm vi hoạt động thiết thực của nó xa hay gần. Pin lithitum –ion được lựa chọn cho xe điện . Lithium là nguyên tố chính trên thị trường sản xuất xe điện. Hệ thống pin lithium-ion bình quân trong một xe điện là 17 lbs hay 8 kgs carbonate lithium.

    Pin Lithium được ưa thích do một lý do đơn giản là nhờ vào tính hiệu quả cao nhất trong dự trữ năng lượng. Hóa và lý tính của Lithium giúp cho pin này dự trữ năng lượng lớn mà kích thước bình điện lithium KHÔNG LỚN QUÁ và có khả năng SẠC LẠI điện mà KHÔNG MẤT CÔNG SUẤT. Đó là 3 điều thuận lợi cho bình điện lithium –ion có thế đứng vững trong tương lại  xe điện Evs trước mắt. Những điểm sáng nổi bật của bình lithium –ion là dung lượng điện tăng lên cùng phạm vi xe điện đi xa hơn cũng như thời gian sạc không quá dài lâu làm tăng sức hấp dẫn cho nhà sản xuất cùng giới tiêu thụ. Trong thời gian còn tìm tòi nguyên liệu hay phát minh nào đó cho các loại pin thay thế mới hơn; hiện tại tái chế và sản xuất mới pin lithium –ion đang có vai trò quan trọng trong ngành xe điện mới mẻ hiện nay trên toàn thế giới.

Trong khi USGS cũng cung cấp dữ liệu về "trữ lượng mỏ" lớn nhất của kim loại - theo thứ tự giảm dần: Chile, Australia, Argentina, Trung Quốc, Mỹ - danh sách sau là những quốc gia có trữ lượng lithium tổng thể lớn nhất trên thế giới, bất kể giai đoạn phát triển của chúng.

6 QUỐC GIA CÓ TRỮ LƯỢNG LITHIUM LỚN NHẤT HIỆN NAY TRÊN THẾ GIỚI

    Trước nhu cầu càng lúc càng tăng về lithium theo đà phát triển xe điện nhưng các quốc gia có trữ lượng to lớn về nguyên liệu này chưa có quy mô lớn về THƯƠNG MẠI HÓA THÀNH CÔNG về tài nguyên quý báu này. Theo Cơ Quan Khảo Sát Địa Chất Hoa Kỳ (USGS) năm 2019, đánh giá sơ khởi có khoảng 80 triệu tấn trữ lượng quặng Lithium toàn thế giới. Theo các nhà nghiên cứu thì nhu cầu sẽ tăng gấp đôi đối với hiện nay khi thế giới bước vào năm 2024.

khai mỏ bằng cách cho bốc hơi để cuối cùng có LITHIUM CARBONATE -Li₂ CO₃

    Tùy theo thể loại của quặng để khai thác Lithium. Có thể để cho ánh nóng mặt trời làm bốc hơi các bể nước muối khổng lồ dung dịch quặng lithium. Cách khác, có thể phân tích đá cứng spodumene. Có một số công nghệ hiện đại hơn để chiết ra kim loại này.

quặng spodumene

có công thức hóa học là  lithium aluminium inosilicate,

LiAl(SiO₃)₂

Spodumene  là quặng  hàm chứa kim loại lithium .  Tuy tốn kém hơn để rút lithium ra khỏi khoáng silicat nói trên. Tuy nhiên lithium lấy ra từ Spodumene  có độ tinh khiết cao hơn. 

        6 QUỐC GIA CÓ TRỮ LƯỢNG LITHIUM HÀNG ĐẦU THẾ GIỚI

1-     BOLIVIA: 21 TRIỆU TẤN

2-     ARGENTINA: 17 TRIỆU TẤN

3-     CHILE: 9 TRIỆU TẤN

4-     HOA KỲ: 6.8 TRIỆU TÂN

5-     CANADA: 6.3 TRIỆU TẤN

6-     TRUNG HOA:  4.5 TRIỆU TẤN

CHÍNH PHỦ TT JOE BIDEN VÀ NỬA TRIỆU TRỤ SẠC CHO XE ĐIỆN KHẮP NƯỚC MỸ

    Chính phủ TT Joe Biden đã nhận được kế hoạch tài chính lưỡng đảng sơ khởi 7.5 tỷ USD để xây dựng 500,000 trụ sạc điện xe điện khắp nước trong 5 năm tới. Số tiền này nằm trong ngân sách được ông Biden ký ban hành thành luật nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng 1,200 tỷ USD  đã được QH Hoa Kỳ thông qua trong năm 2021.

    Trong lúc số xe điện bán ra càng lúc càng tăng, vào năm 2022 ; kế hoạch này đòi hỏi sự kiên nhẫn của người sử dụng xe EV. Trụ sạc giữa đường này không hoàn toàn đầy đủ bằng lúc bạn sạc nhiều tiếng đồng hồ tại nhà qua suốt đêm mà chúng chỉ giúp cho xe hết điện có thể chạy thêm 25 dặm nữa và ta sẽ tiếp tục gặp trụ khác cũng có công dụng như thế cho đến lúc về đến nhà để sạc suốt đêm.

KẾT LUẬN

    Ngành vận tải và năng lượng là hai vấn đề chính yếu làm gia tăng khí thải CO₂  trên toàn thế giới. Xe chạy điện là chìa khóa chính yếu trong vấn đề giảm khí thải carbon thiết thực nhất. Các đặc tính quý báu của Lithium như trình bày trên khiến cho thế giới tin rằng nó là nguyên liệu chủ yếu giúp toàn cầu hạ giảm carbon một cách hữu hiệu./.

ĐHL biên soạn 9/2/2023

nguồn tham khảo

Why Lithium Battery Is Preferred for Electric Vehicles – Juiced Frenzy

Electric vehicle demand – has the world got enough lithium? | World Economic Forum (weforum.org)

TT JOE BIDEN RA LỆNH BẮN HẠ KHINH KHÍ CẦU DO THÁM CỦA BẮC KINH- MỘT CÔNG 2 VIỆC

Chào bạn đọc

·       Bắn Hạ chiếc Khinh Khí Cầu Do Thám của Trung CỘng, TT Joe Biden là TT Mỹ đầu tiên “tát Tai” thói ngạo mạn của Tập Cận Bình vừa là dịp Hoa Kỳ  gián tiếp phô trương khả năng thực sự của không quân Mỹ

 

Tổng thống Joe Biden đã ra lệnh bắn rơi khinh khí cầu do thám một việc mà cựu TT Trump chưa hề để ý khi ông vẫn phô trương là nhân vật ‘hàng đầu’  chống đối Bắc Kinh dù đã 2 lần, theo Ngũ giác Đài, khinh khí cầu do thám dạng đó từng bay vào không phận Mỹ trong nhiệm kỳ của ông Donald Trump.

Hoa kỳ sẽ tịch thâu xác chiếc khinh khí cầu do thám của Trung Cộng để nghiên cứu và không trả lại cho Bắc Kinh

F-22 Mỹ đã bắn duy nhất 1 hỏa tiễn Không /không AIM -9X bắn hạ khinh khí cầu do thám của Trung Cộng

Độ cao của khinh khí cầu do thám của Trung Cộng là ở vào tầng bình lưu cao độ từ 24 km (80000 ft) cho đến 34 km (120 000ft) với cao độ này các hỏa tiễn không đối không khó bề tác dụng do không có hay hiếm phi cơ tiêm kích nào trên thế giới có khả năng với đến độ cao này cùng lúc bắn được hỏa tiễn trúng được mục tiêu với một phát duy nhất?

NGOẠI TRỪ F-22 Raptor

F-22 LÀ PHI CƠ TIÊM KÍCH TÀNG HÌNH THẾ HỆ 5 một niềm tự hào của KHÔNG QUÂN HOA KỲ hiện nay chưa có đối thủ. Mặc dù Putin vẫn khoe khoang Su 57 là phi cơ tiêm kích tối tân nhất tàng hình thế hệ 5 trong thế kỷ 21 này nhưng trong buổi giới thiệu công khai vào năm 2011, 2 chiếc nguyên mẫu bị nứt khung trong khi bay quảng cáo. Vào năm 2014 một chiếc trình làng Su 57 khác bị cháy động cơ, vào tháng 12 năm 2019 một chiếc bị rơi trong quá trình bay thử nghiệm trước khi giao cho quân đội Nga. Su 57 Nga đã xuất hiện sau cuộc chiến xâm lăng Ukraine hai đến ba tuần.

Phải chăng TT Biden vừa ra lệnh bắn chiếc khinh khí cầu do thám này để dằn mặt Tập Cận Bình do Mỹ biết Bắc kinh ‘thừa thắng xông lên’ khi quá nhiều khinh khí cầu do thám của Trung Cộng bay la đà trên tầng bình lưu của khí quyển địa cầu mà chưa ai làm gì chúng kể cả thời cựu TT Trump. 

Người ta tưởng TT Joe Biden chỉ nói suông nhưng ông đã làm thật!

Cái lợi cho làm thật của ô Biden lần này, có thể ít ai biết được Hoa kỳ "một công hai việc" giới thiệu khả năng vô địch của chiếc F-22 Raptor của Không Quân Mỹ.

                                            SU 57 Nga

Thật vậy với cao độ không chiến với trên 20 km thì khả năng hỏa tiễn không đối không khó có tác dụng vd với kịch bản không chiến giữa Su- 57 và F-22. Mặc dù chưa có không chiến xảy ra nhưng 1 chiếc hỏa tiễn không không Sidewinder của F-22 đã hoàn thành nhiệm vụ cùng cao độ đó.

Sidewinder AIM - 9 và CHỈ MỘT MÀ THÔI ĐÃ HẠ GỤC QUẢ KHINH KHÍ CẦU VỚI CAO ĐỘ trên 20, 000 mét

             hỏa tiễn SIDEWINDER AIM-9 đang được lắp vào F-22

F-22 đã có lần đầu tiên hạ gục khinh khí cầu giám sát bị nghi ngờ của Trung Quốc, đã dành phần lớn thời gian trong tuần trôi nổi trên Hoa Kỳ và Canada ở độ cao 60.000 feet. Quả khinh khí cầu đã rơi xuống Đại Tây Dương Nam Carolina vào chiều thứ bảy 4/2/2023 Chiếc F-22 Raptor thuộc Phi Đoàn chiến Đấu số Một cất cánh từ căn cứ không quân Langley, tiểu bang Virginia và chỉ một hỏa tiễn Không đối Không AIM-9X sidewinder mà thôi. Đây là phát Hỏa Tiễn Không /Không đầu tiên của F-22 của Không quân Mỹ với cao độ non 20 cây số.

F-22 do hãng Lockheed Martin sản xuất là tiêm kích thế hệ 5 tàng hình đầu tiên trên thế giới. F-22 bay thử nghiệm đầu tiên vào năm 1997 và sử dụng vào năm 2005 và ngưng sản xuất vào năm 2011 và chiếc Raptor cuối cùng cho không quân Hoa Kỳ vào năm 2012 để chính phủ Mỹ gia tăng mua F-35.

Không quân Hoa Kỳ hiện có 195 chiếc F-22 và Hoa Kỳ không có kế hoạch bán F-22 ra ngoài.

KHẢ NĂNG VÀ VŨ KHÍ F-22

TỐC ĐỘ TỐI ĐA 2.25 Mach

TẦM HOẠT ĐỘNG 3000 km VÀ NHIỀU HƠN NẾU CÓ 2 BÌNH XĂNG PHỤ

Tầm Chiến đấu 1352 km

Giá mỗi chiếc: 150 triệu USD

Tầm lên Cao Nhất 20 km ( 65,000 ft)

Vũ Khí bao gôm

-Đại bác quay vòng 480 vòng đạn

-6 Hỏa Tiễn Không-Không AIM-120 AMRAAM, 2 hỏa tiễn Sidewinder AIM-9

- Hỏa tiễn Không/ Địa gồm 2 quả (450 kg) JDAM hay 8 quả loại 110 kg

-GBU-39 đường kính nhỏ gồm 2 quả AIM-120 AMRAAM và 2 quả AIM -9 Sidewinder

TÀNG HÌNH

Mệnh danh là “CHIM ĂN THỊT TÀNG HÌNH” F-22 khó bị radar phát hiện và theo dõi.  Nó được chế tạo với kỹ thuật lừa đối phương. Radar khó phát hiện và mắt thường cũng khó thấy. F-22 được thiết kế với kỹ thuật giảm khả năng phát ra bức xạ vô tuyến, âm thanh và tỏa nhiệt ít hơn để ít hồng ngoại tuyến hơn. Kẻ thù của nó khó lòng theo dõi bất cứ chi tiết nào từ âm thanh, bức xạ vô tuyến, hồng ngoại… Ống phản lực của F-22 cũng có khả năng giảm nhiệt từ khí bắn ra làm hỏa tiễn KHÔNG KHÔNG của phi cơ địch khó nhận dạng. Chất liệu hấp thụ sóng radar từ F-22 có hiệu quả rất cao đồi với hệ radar tần số cao từ chiến đấu cơ tàng hình của địch thủ.

Khinh khí cầu do thám của Tập bị bắn hạ, TT Biden nhất cử lưỡng tiện, đây vừa là cái "tát tai" vào bọn CS Trung Quốc vừa cảnh báo với đàn chiến đấu cơ Trung Cộng ngày đêm đe dọa vùng trời Đài Loan, biển Đông và Biển Hoa Đông biết sức mạnh thực sự của không quân Hoa kỳ ra sao./.

ĐHL  8/2/2023 San Jose

nguồn tham khảo

Thingsyou didn't know about the Su-57 fifth-generation fighter (wearethemighty.com)

https://www.com/f-22-first-known-air-to-air-kill-chinese-balloon-2023-2

NHỚ CON TÀU CHỢ NĂM XƯA

***

Tà dương khuất trong sương là mỗi lần ngóng chờ 

Nhìn theo phía chân mây đợi chuyến xe xưa về chưa...(nhạc)

*

     Tôi hay dùng lại tiếng tàu 'HỎA', tiếng ngày xưa người mình hay dùng để chỉ tàu lửa. Đó là những chiếc tàu chợ phun khói phùn phụt và hú từng hồi còi dài.  Hơn nửa thế kỷ qua rồi, giờ đây có thể các bạn  đang ngồi trong những toa xe hạng sang xuyên Việt,  có đầu máy chạy bằng diesel tối tân với tốc độ nhanh chưa từng có. 

Hình ảnh chiếc tàu hoả năm xưa không lạ đối với lớp người lớn tuổi, nhưng thế hệ bây giờ có muốn đi cũng không có?

Ôi một thời tàu chạy lắc lư những cột khói đằng đầu tàu phun lên tiếng còi tàu huýt liên hồi khi gần đến ga nào đó...

Tàu đi qua những vùng hoang dại thôn dã ruộng nương mỗi lúc rời sân ga và xa thành phố.

Tàu đi tàu về người nhớ kẻ thương...một thời rung động trái tim người nhạc sĩ cống hiến cho chúng ta nhiều bản nhạc.
Tàu hoả với người nghệ sĩ là chuyện chia phôi cùng đợi chờ chuyện ngày xưa những tình cảm mặn mà lãng mạn nghe rung động làm sao?

   Người viết khơi lại hình ảnh chiếc tàu hỏa xa xưa, có nghĩa là khoảng thời gian cuối từ 1960 trở về trước khi con đường sắt cận sơn tỉnh Quảng trị còn đi qua những vùng hẻo lánh - hoang vu. Lúc này đường xe hỏa trong Nam vẫn còn xuyên suốt từ Sài Gòn ra đến Đông hà. Thế hệ sinh sau 1970 có thể nhìn thấy những đầu máy xe lửa cổ xưa, đen sì chạy bằng than đá và củi trong sách vở. Riêng thế hệ chúng tôi còn có cơ hội đi trên những chuyến tàu chợ ngày xưa, trước khi chúng bị bỏ hoang phế ở những góc vắng tại các nhà ga lớn nào đó.

   Ngày đó,  nhà ga xe lửa Quảng Trị cách cầu Thạch hãn không xa. Bởi thế ngày xưa dân mình hay gọi cầu này là Cầu Ga. Tàu từ Đông Hà vô, dừng Ga Quảng Trị. Ngược lại muốn ra Đông Hà, bạn có thể tới Ga Quảng Trị đáp chuyến tàu ra. Chiếc cầu dành cho cả tàu hỏa và xe hơi, nên mỗi khi có tàu qua xe và người đi bộ đành phải chờ. Thời này tôi hay đi tàu hỏa dù chỉ một đoạn ngắn từ Quảng trị vào Mỹ chánh hay từ Quảng trị ra Đông hà.Nhà mẹ đích tôi kế chợ Mỹ chánh, mỗi lần tôi từ Quảng trị vào thăm xong tôi đi lên ga xép Mỹ chánh đón cho được chuyến tàu chợ cuối ngày để ra Quảng trị.

Tôi mường tượng hình ảnh cũ. Thời con nít, cái gì cũng 'vĩ đại. Đi được với người thân trên tàu, đối với tôi đó là những chuyến 'viễn hành'.  Tôi còn nhớ,  ga Mỹ chánh trên khoảng dốc cao. Tôi ngồi đợi tàu trong lòng thấp thỏm ngóng mong. Tiếng còi tàu hú từ xa, tàu từ Huế ra. Những hồi còi tàu nghe lúc đầu  còn nhỏ, sau càng lớn dần. Từ xa một cái chấm đen tròn, cột khói đen ngòm bốc lên. Cái đầu tàu đằng trước, khói bốc"phì phò"càng lúc càng rõ.Tiếng rầm rập trên con đường sắt. Tôi làm sao quên cảm giác hồi hộp khi cái khối sắt từ từ chậm lại, dừng hẳn trước sân ga Mỹ Chánh nhỏ bé, đìu hiu. 

Tàu chợ tạm dừng ít phút, lấy thêm khách hay cho một vài người xuống. Cột khói từ trên cái đầu tròn dài đen nhẵn của đầu máy còn "gầm gừ" như 'doạ nạt' thằng bé như tôi. Trong trí tưởng tượng của tôi lúc đó, những bánh xe sắt khổng lồ của đầu tàu cùng lửa, khói, hợp lại trông chẳng khác gì một con 'quái vật' dễ sợ và đen ngòm. Bao ấn dấu ghi đậm trong trí óc trẻ thơ?

Người lái tàu áo quần đầy dầu mỡ, xốc xếch, nhảy xuống khỏi đầu phòng lái.  Hình như ông chỉ đứng lái tàu chứ không ngồi như bác tài xế xe hơi. Ông vội vàng dùng cây sắt dài, hì hục nạy đống lửa và than đang cháy hừng hực, chuẩn bị cho đầu tàu tiếp tục hành trình về nhà ga khác.

 Lại hồi còi khác lanh lảnh rúc lên, đằng trước nhà ga người phu trạm phất lá cờ đỏ báo hiệu cho con tàu lăn bánh. Tiếng " sình sịch , sình sịch" đầu chậm sau nhanh, con tàu từ từ rời ga Mỹ chánh, người phu trạm đứng ngó theo; bóng ông cùng cái nhà ga khuất dần .

Đã là tàu chợ thì nó phải chạy chậm thôi lại còn lắc lư nữa nhưng cảm giác của tôi lúc này thấy nó chạy nhanh lạ lùng . Tôi say sưa ngắm những triền cát những vùng rú càn , những triền đồi hoang sơ không một bóng người . Phía trái là núi trường sơn trùng trùng điệp điệp. Cảm giác phiêu lưu mạo hiểm của một đứa nhỏ đi xa theo toa tàu lắc đều. Thỉnh thoảng từ đầu máy một hồi còi kéo lên phá tan không gian tĩnh lặng . Gần đến ga lớn Quảng trị con tàu kéo còi liên tục cùng với niềm vui của tôi, đứa bé đi chơi xa về lại thành phố thân yêu.

Lớn thêm một ít , tôi có dịp vào Huế về thăm quê nội tôi tức là Truồi và tôi cũng có dịp đi tàu hỏa nữa. Rồi tôi còn được theo người lớn cùng lấy vé tàu tại ga Truồi mà vào đến Đà Nẵng. Nói sao hết nỗi vui mừng của tôi với cái thú "phiêu lưu " xa xôi như lúc này. Làm sao quên được hình ảnh sóng nước rì rào khi con tàu chạy men theo bên đầm Cầu Hai, Đá Bạc, giã từ cái đầm Lăng cô, tiến sâu vào chân núi Hải vân.

Nếu chúng ta hiện nay có những phương tiện dồi dào - hiện đại thì mới thấu được nỗi ' gian nan" của chiếc tàu chợ đen đúa năm nào ! Chiếc đầu máy chạy bằng than kia phải ì ạch kéo cả đoàn tàu qua núi Hải vân nơi có những độ dốc khiến nó phải "phì phò " phun khói dày đặc tưởng chừng muốn "ngất lịm " đến nơi .

   

            Cảm giác rờn rợn của tôi tăng lên khi con tàu phải chui qua mấy cái hầm dài xuyên qua Hải vân sơn . Những toa xe không có điện , tối thui như cảnh âm ti địa ngục . Cứ qua một hầm những kẻ thích đùa lại cứ la hét lên như dọa nạt những ai yếu bóng vía . Khói tàu trong hầm chui vào hết trong các toa xe , mùi hắc ín mùi khói than khét lẹt sặc sụa đầy phổi mọi người . Đầu tàu trước khi vào hay ra khỏi một hầm lại hú lên 1 hồi báo hiệu . Cứ mãi vậy cho đến cái hầm thứ thứ 6 - cái hầm dài nhất thì mới qua ranh giới Đà Nẵng. Toa xe sáng lần lên cho đến khi tất cả đều lọt vào khoảng trời quảng khoát bên ngoài. Ai nầy đều hít thở sảng khoái , nhìn lại nhau thì ôi thôi mặt ai cũng có một lớp mỏng đầy muội khói .

   Một thuở thanh bình người dân tự thoải mãn với nhưng gì hiện có trong tay . Người ta đi con tàu chợ, nhưng khúc củi to tướng đốt lẫn với than - những cột khói hình nấm phùn phụt bay lên trời cao tiếng còi tàu hú vang dài lê thê nhưng lại đem niềm vui cho khách đi xa đang mòn mỏi ngóng trông.

Làm sao tôi quên được những lúc đợi con tàu về ga cũ. Tôi đã áp tai vào đường tàu cố lắng nghe chấn động con tàu lan truyền từ những dặm xa. Có tiếng còi tàu xa xa âm thanh mơ hồ -phảng phất. Niềm vui của tôi tăng dần khi nhìn thấy làn khói đen từ phía chân trời cùng lúc tiếng còi tàu to dần liên hồi như tiếng reo vui của người con đi xa nay về lại cố hương. Đoàn tàu thân quen đã về bến cũ để đón thêm người đi, lưu luyến chia tay cho ai ở lại. Từng cụm khói tàu bốc cao phùn phụt lên trời, nó vẫn tiếp tục chuyến viễn hành, vẫn tiếp tục chia phôi, sẽ để lại phía sau một sân ga bé nhỏ cùng số phận đợi chờ.  

Con tàu năm cũ sẽ đưa chúng ta về với thời hoang dại. Những chuyến tàu hoàng hôn ra đi về bóng tối của thời gian; nơi đó đã chôn kín bao kỷ niệm vơi đầy, một thời tuổi nhỏ.

ĐHL Quảng Tri 1969

   Rồi thời gian trôi mau, phôi pha bóng dáng con tàu năm cũ. Bao nhân ảnh cuộc đời cũng lần hồi nhạt nhòa theo quá khứ . Từng hồi còi tàu lịm tắt - từng sân ga xa dần và khuất hẳn theo ngả rẽ cuộc đời; tất cả sẽ theo nhau trôi về vùng kỷ niệm ./.


đinh hoa Lư  20/7/2011

edit  7/2/2023

55 năm trở về quá khứ với hình ảnh CON TÀU NĂM CŨ- những chiếc tàu chợ ì ạch chạy bằng than củi nay tôi được thấy lại tại khu bảo tàng xứ Mỹ (Seattle 19/8/2018)

========================

KHÁI QUÁT VỀ BỆNH TIỂU ĐƯỜNG

  * HAI LOẠI TIỂU ĐƯỜNG

* TẠI SAO KHÔNG NÊN ĂN QUÁ NHIỀU CHẤT NGỌT 

* CHỨNG HẠ ĐƯỜNG 

Các nốt cảm nhận insulin  màu xanh  đang nhận dạng  insulin màu vàng ở bề mặt tế bào 

Insulin khám phá ra từ năm 1920 đã vén màn bí mật về chứng bệnh tiểu đường có từ 3500 năm trước một căn bệnh mà sử của Ai Cập đã ghi chú trong thời cổ đại. Giới y khoa từ đó đến nay phấn đấu tìm tòi tại sao nước tiểu có đường, khát liên tục và đi đái tháo thường xuyên. Rồi hội chứng là mù lòa tổn thương thần kinh đến hôn mê và tử vong 

TÓM LƯỢC

Tiểu đường hay đái tháo đường dùng để chỉ thứ bệnh liên quan đến chức năng cơ thể bạn tiêu thụ ĐƯỜNG glucose ra sao? Nguồn đường cung cấp trong thức ăn chúng ta nhiều loại nhưng chung quy vào cơ thể nhờ các enzyme trong dạ dày và ruột non chúng ta nó qua quy trình tiêu hóa sẽ biến thành dạng đơn đường tức là glucid thì cơ thể mới hấp thụ.  Đường là nguồn năng lượng quan trọng giúp cho tế bào và mô của chúng ta. Đường là thức ăn chính cho tế bào não. Bệnh tiểu đường đi từ 2 NGUYÊN NHÂN  nhưng nguyên nhân nào cũng làm dư thừa đường trong máu chúng ta làm nguy hại nghiêm trọng đến sức khỏe. 

Có 2 loại tiểu đường

-TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 1

-TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 2

Tiền tiểu đường  (prediabetes) là tình trạng tạm thời cao đường do mới bắt đầu cao và phụ nữ  thì do thai nghén mà bị. Nhưng tiền tiểu đường là sơ khai nhẹ hơn do mới bắt đầu thì chúng ta có thể chận sớm hoặc phụ nữ sau khi sinh con sẽ hết theo. 

Tiền tiểu đường chưa thể gọi là Tiểu Đường nếu ngăn ngừa sớm.

TRIỆU CHỨNG TIỂU ĐƯỜNG RA SAO?

Triệu chứng của người mắc  tiểu đường còn tùy vào lượng đường trong máu bao nhiêu. Tiền tiểu đường hay Tiểu Đường loại 2 đôi khi không thấy triệu chứng. Nhưng cẩn thận với Tiểu Đường Loại 1 có triệu chứng nghiêm trọng và nhanh hơn.

TRIỆU CHỨNG CỦA TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 1 VÀ LOẠI 2 RA SAO

-Khát nước hoài

-Đi tiểu thường xuyên

-Năng Đói hết sức 

-Giảm cân vô lý

- Nước tiểu xuất hiện chất ketone  (ketone là hệ quả khi cơ thể chúng ta không thể tiêu thụ đường glucose trong máu để tạo năng lượng (do thiếu insulien) và nó phải phân hủy mô cơ và mỡ của cơ thể để tạo năng lượng)

-Mệt,cáu, nhìn lòa

-Vết loét lở chậm lành và nhiễm trùng thường xuyên ví dụ: nướu răng, nhiễm trùng, da và âm đạo nhiễm trùng?

Tiểu đường Loại 1 phát triển ở mọi lứa tuổi có thể xuất hiện ở tuổi nhỏ hay thanh thiếu niên. Bệnh Tiểu Đường loại 2 thì phổ biến hơn ở tuổi trên 40.

NGUYÊN NHÂN ĐƯA ĐẾN TIỂU ĐƯỜNG

Hiểu rõ nguyên nhân, chúng ta nên hiểu cách cơ thể ta dùng glucose ra sao?

Trước tiên chúng ta phải hiểu đến vai trò hóc- môn Nội Tiết Insulin đến từ tụy tạng. Tụy tạng là tuyến nội tiết nằm phía sau và dưới dạ dày. Tụy tạng tiết insulin vào máu. Insulin là chất nội tiết có nhiệm vụ giúp cho đường đi vào tế bào chúng ta mới có năng lượng. Như vậy, Insulin làm giảm lượng  đường trong máu chúng ta. Lượng đường trong máu đã giảm thì tụy tạng cũng giảm tiết insulin.

BỔN PHẬN CỦA GLUCOSE 

Glucose là một loại đường đơn giản nhất cho cơ thể chúng ta hấp thụ được.  Thông thường Các dạng tinh bột đều là carbonhydrate khi ăn vào cơ thể chúng ta sẽ có các phân hóa tố bẽ gãy các carbon hydrate này thành glucose để mao tràng ruột hấp thụ vào máu, đường trái cây, bắp trái và những thứ khác dù đều được cơ thể phân giúp  cuối cùng trở thành glucose hay glucid.  

Ngoài ra Gan cũng là cơ quan dự trữ và tái phân tích glycogen trở lại thành Glucose đưa vào máu nếu chúng ta ăn thiếu. Gan còn tạo ra glucose từ các acid amin để giúp lượng glucose trong máu lên mức bình thường.

BỔN PHẬN CỦA INSULIN

Rối loạn  VỀ tiết INSULIN nó sẽ đưa tơi các bệnh kinh niên trầm trọng. Trong đó có TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 1 VÀ LOẠI 2 (SẼ TRÌNH BÀY PHẦN DƯỚI).

NGUYÊN NHÂN TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 1 (thiếu  insulin)

 Nguyên nhân chính xác của bệnh tiểu đường loại 1 vẫn chưa được biết rõ 100%. Điều được tin là hệ miễn dịch của bạn - vốn thường chống lại vi khuẩn hoặc vi rút có hại -  TRỚ TRÊU THAY HỆ NÀY lại đi tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy của bạn.

Điều này khiến bạn không có đủ insulin. Thay vì được vận chuyển vào tế bào, đường do thiếu insulin sẽ tích tụ dần dần trong máu. Loại 1 được cho là do sự kết hợp của tính nhạy cảm di truyền và các yếu tố môi trường, mặc dù chưa chính xác những yếu tố đó là đúng? Cân nặng cũng chưa phải là một yếu tố gây ra bệnh tiểu đường loại 1.

NGUYÊN NHÂN CỦA TIỂU ĐƯỜNG LOẠI 2

DO TẾ BÀO CHỐNG LẠI INSULIN (insulin resistance-IR) khi bị tiểu đường loại 2, dù có insulin nhưng mô mỡ, gan cùng cơ bắp không làm việc chính xác với insulin (Kháng insulin) thế là glucose chỉ ở ngoài mà không vào được tế bào. Đường cứ ở ngoài khiến lượng đường trong máu càng cao. Người bệnh tiểu đường loại 2 thường béo phì, thừa cân lượng.

Chức năng Tụy tạng của bệnh nhân vẫn có sản xuất insulin. Tuy nhiên các tế bào bệnh nhân lại đề kháng hay chống lại hoạt động của insulin (insulin resistance). Như thế dù có insulin nhưng tế bào bệnh nhân cuối cùng chẳng tiêu thụ được đường trong máu. Cuối cùng đường tích tụ lại trong máu càng lúc càng cao.

Yếu tố di truyền và môi trường cũng đóng vai trò trong bệnh Tiểu Đường 2. Thừa cân cũng có liên quan đến tiểu đường 2 nhưng không nhất thiết ai thừa cân cũng bị tiểu đường 2.

Như vậy chúng ta có thể tóm tắt 2 loại bệnh tiểu đường

Tiểu đường loại 1: do tụy tạng chúng ta không tạo hay THIẾU INSULIN (bệnh bẩm sinh, không tránh được)

Tiểu đường loại 2: tuy có insulin nhưng Tế Bào CHỐNG LẠI VAI TRÒ hoạt động của INSULIN

cả hai trường hợp đều LÀM TẾ BÀO bệnh nhân KHÔNG TIÊU THỤ ĐƯỢC ĐƯỜNG, HẬU QUẢ LÀM DƯ ĐƯỜNG Ở MÁU

***

BIẾN CHỨNG NGUY HIỂM CỦA TIỂU ĐƯỜNG

Tiểu đường dù loại nào cũng có các biến chứng nguy hại lâu dài khi để tiểu đường phát triển.  Càng mắc lâu lượng đường trong máu càng cao nguy cơ biến chứng càng cao.

Biến chứng còn gây tàn phế và đe dọa tính mạng bệnh nhân.

Biến Chứng:

-DỄ NHIỄM TRÙNG

TIM MẠCH Heart Attack, strokes

TỔN THƯƠNG DÂY THẦN KINH: lâu ngày có thể mất cảm giác tứ chi, tiêu hóa, rối loạn dương vật rối loạn sinh dục của phụ nữ

THẬN HƯ lâu ngày phải hư thận và ghép thận

THỊ GIÁC có thể mù lòa

TỔN THƯƠNG CHÂN NGÓN CHÂN lâu ngày có thể bị cắt bỏ ngón hay chân

BỆNH DA

ALZHEIMER hay PARKINSON

THÍH GIÁC

PHIỀN MUỘN TRẦM CẢM...

LÀM SAO TRÁNH TIỂU ĐƯỜNG?

Chúng ta không ngừa được Tiểu đường loại 1 đó là do bản năng nội tại từ hệ miễn dịch chống lại tế bào tụy tạng.

Bệnh tiểu đường loại 1 không phải do cách thức ăn uống hay do lối sống của ta gây ra. Đây là rối loạn miễn dịch. Hệ thống miễn dịch của cơ thể ta lại tấn công phá hủy các tế bào khỏe mạnh trong tuyến tụy khiến tuyến này không tiết Insulin cho ta. Tiểu đường loại 1 được chẩn đoán phổ biến nhất ở trẻ em và thanh niên, nhưng ta có thể mắc bệnh tiểu đường loại 1 ở mọi lứa tuổi.

Tuy nhiên chọn cách ăn uống sống lành mạnh cũng giúp chống lại Tiểu Đường loại 2

Ăn rau trái cây ngũ cốc nguyên hạt chẳng hạn gạo lứt. Thực phẩm ít béo và nhiều xơ. Đa dạng hóa nguồn ăn để tránh nhàm chán. Nên thể dục nhịp điệu nhiều lần trong ngày. (mỗi lần 30 phút và 150 phút /tuần)

Tránh nặng cân dư cân là lối chọn lựa đúng, tuy nhiên cần tham khảo với bác sĩ. Tuy nhiên mang thai không nên tìm cách giảm cân

Bạn phải test đường máu ít nhất 1 lần trong năm để tránh tiểu đường loại 2.

vào tháng 3.2023 vừa rồi tác giả có THỬ MÁU MỨC ĐƯỜNG CỦA mình glucose là 89/decilit NÊN có thể xem như OK chưa đáng lo ngại.

Có nhiều cách thử đường loại 1. Tuy nhiên nói gọn lại Mức đường dưới từ 65 - 99mg/Decilit xem như bình thường nếu từ 140-200 mg/DL trở lên xem như là cao. Tuy nhiên y sĩ còn thử nước tiểu của bạn nữa xem có chất keotones hay không? Keotones là hậu quả khi tế bào bạn do không có tiêu thụ được đường phải tiêu thụ cơ và mỡ để tạo năng lượng do tế bào bị 'đói đường' vì không có insuline để phân hóa đường trong máu vào nuôi tế bào.

***

TẠI SAO KHÔNG ĂN NHIỀU CARBOHYDRATES

CARBON HYDRATES viết tắt là CARBS nói chung là nguồn đường. Bột (strarch) Đường, chất xơ, trái cây đều là nguồn CARBS. Khi chúng ta ăn vào cuối cùng sẽ tạo thành dạng đường Glucose. Nếu ăn nhiều quá đường, tụy tạng càng tạo nhiều insulin để cân bằng lượng đường trong máu. Nếu lâu ngày tụy tạng tiết insulin mòn mõi sẽ thiếu hụt làm độ đường trong máu càng lúc càng cao.

Tránh ăn nhiều thức ăn chứa nhiều carbonhyrate và những thứ có thêm đường: thức uống ngọt, trà ngọt, mỳ trắng cơm trắng, snack foods v v

Ăn nhiều đồ ngọt có nguy cơ đưa đến tiểu đường loại 2.

=====================

CHỨNG HẠ ĐƯỜNG TRONG MÁU -HYPOGLYCEMIA

* gần đây có một số bà con đi đâu cũng có đem viên kẹo theo. Có khi nổi cơn bệnh bạn bè cho ăn viên kẹo để ổn định. Ta cứ cho là ông bạn bị bệnh tiểu đường là chứng bệnh do lượng đường máu CAO?

PHẢI VẬY KHÔNG?

KHÔNG PHẢI vậy đâu, ông Bạn đang bị Lượng đường trong máu quá THẤP chứng này còn gọi là HẠ ĐƯỜNG -HYPOGLYCEMA

DO ĐÓ TA KHÔNG NÊN AI CÓ BỆNH VỀ ĐƯỜNG LÀ DO ĐƯỜNG CAO CẢ

Hạ đường trong máu là tình trạng lượng đường (glucose) trong máu của chúng ta thấp hơn tiêu chuẩn 70-99mg/ dL. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể chúng ta. Hạ đường trong máu do hay có liên quan khi chúng ta điều trị bệnh tiểu đường. Nhưng có một số ít người không có chữa trị bệnh tiểu đường lại mắc chứng hạ đường huyết này

Nguyên nhân do chữa bệnh tiểu đường hay những người không có bệnh tiểu đường CÓ THỂ DO QUÁ KIÊNG KHEM thành lượng đường trong máu xuống quá thấp NHƯNG CŨNG CÓ TRƯỜNG HỢP TUY HIẾM CÓ NGƯỜI MẮC CHỨNG HẠ ĐƯỜNG Trong lúc đường là chất liệu tạo năng lượng cho cơ thể chúng ta.

TRIỆU CHỨNG CỦA HẠ ĐƯỜNG

•  xanh xao
•  run rẩy
• toát mồ hôi 
•  nhức đầu
•  đói hay nôn mửa
• nhịp tim loạn xạ
•  quá mệt trong người
• bực dọc bất ngờ, cáu bẩn
• thiếu tập trung
• đầu như muốn quay mòng mòng
•  môi lưỡi, má tự nhiên run lẩy bẩy. CẤP THỜI PHẢI CHO BỆNH NHÂN ĂN VIÊN KẸO NGỌT 
• 
  
• Hạ đường cũng phải cần chữa trị ngay. sau bữa ăn từ 8-12 tiếng đồng hồ đi đo máu thấy lượng đường máu dưới 70mg/dL là đường hạ. Cũng phải thử vài lần để chắc chắn người đó bị bệnh  hạ đường
•  
• NGƯỜI BỊ HẠ ĐƯỜNG Phải cho cơ thể trở lại lượng đường tiêu chuẩn bằng cách ăn thức ăn hay uống chứa nhiều đường hay thuốc chữa hạ đường. Nếu lâu ngày không khỏi phải cần đi chữa trị tìm nguyên nhân

ĐHL EDIT 26.3.2023

nguồn tham khảo

DIABETES

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/symptoms-causes/syc-20371444

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/diagnosis-treatment/drc-20371451...

FIND YOUR BALANCE

https://www.diabetes.org/nutrition/understanding-carbs

HYPOGLYCEMIA

Hypoglycemia - Symptoms and causes - Mayo Clinic