Hôm nay người viết thưởng thức lát chả lụa từ tiệm Đức Hương, đòn chả có lá chuối hẳn hoi. Kiếm thêm múi tỏi, rằng ngon thì thật là ngon nhưng có ngon chi cũng chẳng so được chả lụa Mệ Lý ngày xưa? Ăn lát chả lụa hôm nay lại so sánh với chả lụa năm mươi năm ngày trước kể ra cũng là một đòi hỏi ‘cầu kỳ’. Nhưng sự thật là vậy. Mệ Lý ngày đó làm nem chả theo truyền thống thủ công, gia đình. Điều này có nghĩa là in ít thôi không đại loạt như thời nay. Cái đáng nhắc là từ cách thức làm cùng gia vị nêm nếm của người Quảng Trị thì hương vị đó vẫn là một nét riêng mà tôi chưa thấy nơi nào giống được? Nhắc đến Mệ Lý nem chả từ cái thời tôi còn con nít, những bậc lão niên phường tôi sẽ còn nhớ.
Người phường Đệ Tứ ngày đó ai mà không nhớ Mệ Lý. Nhà mệ ở sau lưng chùa Tỉnh Hội. Có con đường kiệt xeo xéo bắt từ Miếu Đôi cũng là múi đầu từ Phường Đệ Tứ giáp bờ sông Thạch Hãn. Đầu con kiệt này cũng là nhà Ô Quang Cảnh Sát, ba thằng Vinh bạn học với tôi…Tôi nhớ đầu con kiệt xeo xéo này cũng là cái nhà lầu cũ của Ông Võ Bào người làng ngoại Nại Cửu của tôi. Ông là thân sinh người cậu Võ Đản, tức tôi kêu bằng cậu họ.
Tôi lại dông dài mất?
Tiếp tục con kiệt này đi sâu vào xóm sau chùa Tỉnh Hội có cái nhà tranh của Mệ Lý. Mệ Lý là mẹ Chị Liên, dù Chị bằng tuổi dì tôi nhưng tôi quen miệng gọi thế. Cái trí nhớ tôi mới kỳ, chuyện gì xa xưa thì tôi lại khó quên. Mệ hàng ngày chỉ làm vài đòn chả và một ít nem thôi. Mệ không làm nhiều. Không biết có dịp nào đó tôi có vô nhà Mệ. Cái cối đá nhỏ mệ quết thịt để làm nem. Công thức gì, con nít như tôi làm sao để ý. Tôi cứ nhớ mớ lá vong để mệ gói nem thì khó quên được. Mệ nói nem lót lá vông mới mau chua. Cái vòng đan bằng lá chuối. Năm lọn nem hình khối tam giác đều, Mệ gói sao khéo quá? Lọn nem nào cũng bằng nhau, được khoanh tròn trong cái vòng cũng bằng lá chuối. Chả lụa mệ làm vài ba đòn như đòn bánh tét ngày tết. Ngoài chả lụa tức là ròng thịt. Còn có chả bông có pha mỡ và da heo…Đại khái là thế. Tôi chỉ đoán mà thôi. Vào nhà Mệ Lý người viết còn nhớ cái cối đá nho nhỏ, cái nền nhà đất cao cao, một không gian tôi tối và Mệ Lý dáng người ôm ốm bằng tuổi ngoại tôi.
-------------------------
đính chính:
theo anh Hồ An người xóm này ngày 14/3/2021cho tác giả biết lai lịch con đường kiệt trong bài viết này đã phân chia địa giới xóm Tiêu và Phường đệ Tứ như sau
Chú Ph , đã đọc bài nầy của chú , nhớ lại những kỷ niệm xa xưa . Góp thêm ý kiến với chú :
thực ra nhà O Lý không phải thuộc Phường đệ tứ , mà thuộc về xóm Tiêu làng Cổ thành , vì O lý ở trong vườn nhà Bác trợ Hào , bác ấy lại thuê đất của mệ Ngoại tui . Đường kiệt từ nhà ông Quang cảnh sát đi vào xóm Heo, bên phải thuộc phường đệ tứ , bên trái thuộc xóm Tiêu làng Cổ thành ( Miếu Đôi là miếu thành hoàng của xóm Tiêu ) vì khi cha tôi còn sống , có một thời gian được xóm đề cử làm Ông Từ của miếu . Đường kiệt đó chạy dài cho đến xóm Dương ( còn gọi là xóm Đồng ) thuộc làng Cổ thành , xóm nầy giáp ranh với làng Hạnh Hoa , và chia cánh đông của 4 làng : Thạch Hãn ( từ phía sau nhà ông Đội Chức đến đường Ngự ) , Cổ Thành , An Tiêm , Hạnh Hoa . Vài hàng gợi ý với chú , chúc vui khoẻ đầu tuần
---------------------------------------------------
LÁ VÔNG MỆ LÝ RẤT CẦN ĐỂ GÓI PHÍA TRONG LỌN NEM
*
Tại sao thằng bé như tôi lại nhớ Mệ đến thế? Tôi là đứa bé được mẹ cưng chiều hay ăn hàng nên nhớ nem chả của Mệ đến thế kia?
Cái thuở xa xưa, các mệ trong xóm sống phong lưu không thua gì các ông. Phong lưu ra sao, người viết xin thưa với bạn đọc. Chiều chiều, tôi nhớ mạ tôi hay qua nhà Mệ Khóa Thanh (Lê ái Thanh thân sinh của th tá Lê ái Phương) đánh tứ sắc. Mạ tôi và các o trong xóm cùng Mệ Khóa Thanh hay xây sòng. Mệ Khóa tức là chị dâu của mệ ngoại tôi. Xóm Cửa Hậu phía trước nhà ông xạ Lịch (Lê Ái Lịch thân sinh của cậu Lê ái Long) và ô Khóa Thanh đều là anh con bác đối với mệ ngoại tôi. Người gốc họ Lê ở Cổ Thành hiện nay đều còn. Những ngày còn QT cái thời xưa đó, chiều lại bên sòng tứ sắc chỉ là giải trí chứ không ăn thua như thời này. Tôi là đứa bé hay lân la bên mẹ mình đó là lúc tôi chẳng quên hình ảnh Mệ Lý với cái giỏ đựng nem chả bên mình.
Thuở đó tôi cứ nhớ cậu tôi, Võ đình Cư (trưởng chi CA Gio Linh) thường nhại câu nói 'càm ràm' của mệ Khóa Thanh ...
-TỔ CHA HẮN 'GIA MẠNG' CÒN CON RÁC ĐÁNH KHÔN QUA??
Con rác đây là con rác trong lúc đánh bài tứ sắc đó thưa bạn đọc. Và cậu Cư tôi thì vai cháu kêu ông Khóa Thanh là cậu do mệ ngoại tôi là em (con chú con bác) với ông Khóa Thanh. Bài tứ sắc mỗi lần chơi chỉ 5 giác thôi ít khi 1 đồng nhưng vậy là to rồi.
Hơi lan man một tí hai nhà ông Khóa Thanh, Xạ Lịch đều sát đường Lê V Duyệt ngó qua là thành cổ. Hồi đó nhà ông Khóa có chiếc xe hàng Thiện Thành (?) nhà gần đó là Chú Huỳnh Chốn, Nguyễn văn Ba, Chú Thanh đều có xe hàng (xe đò)...
So với mấy triêng hàng bánh canh, bún xáo ...Mệ Lý chiều chiều xách cái giỏ nem chả đi bán, xem chừng nhàn hạ nhẹ nhàng hơn tất cả.
Thế mà nét phong lưu nhàn hạ cũng không ai bằng Mệ Khóa Thanh cùng mấy mệ hay o khác trong xóm Cửa Hậu.
Chiều chiều là mấy mệ 'xây sòng' tứ sắc đánh giải trí chơi...Tuổi già nhàn hạ mấy mệ trên chiếc chiếu cùng dĩa bài tứ sắc, rồi phì phà mấy điếu cẩm lệ mắt chăm chú ngó vào những con tứ sắc xòe tròn trên đầu mấy ngón tay…Nói thì nói thế, chứ người viết cũng cần nhắc lại đánh bài ngày xưa là phong vị giải trí hoàn toàn chứ không phải ăn thua sát phạt, tan gia bại sản như thời nay.
Mệ Lý cũng thoải mái mang giỏ nem chả chờ khách bên cạnh chiếu bài. Điếu thuốc cẩm lệ trên môi mấy mệ vừa phì phèo, vừa xòe mấy con bài trên tay vừa kêu thêm một hay hai đồng chả lụa. Đồng bạc ngày đó giá trị làm sao? Lát chả cắt bán cho người lớn chỉ 1 đồng, ít ai kêu hai đồng do quá dày không ai ăn hết. Mệ Lý không quên múi tỏi cho khách. Giá trị đồng bạc lớn như thế, nhưng vào lúc này tôi vẫn thấy có tờ bạc 100 đồng?
CÓ KHI NỬA ĐỒNG TỨC 50 XU MỆ LÝ CŨNG CẮT CHO MỘT LÁT CHẢ MỎNG THÔI
Lớn thêm vài tuổi, tôi phụ giúp với mạ lo bán quán trước Cổng Lao Xá, Thành Cổ. Cái quán ở múi đầu con đường Ngự. Quán mạ tôi bán đủ thứ...còn thêm mỳ xíu, chè đá lạnh tôi còn đi lấy thêm nem chả Mệ Lý về cho khách mồi rượu. Những lọn nem, phần trong gói lá vông, mấy chú bác trong xóm uống ly rượu thuốc khề khà xem chừng ưa ý biết chừng nào? Đó là lúc mấy vị khách này đủ tiền, nếu không thì khách chỉ uống một hai đồng rượu thuốc xong về ăn cơm là đủ. Khách đâu xa lạ chi? Nhớ làm sao các bác các ông mệ ngày xưa như bác... Cai Trà, Cai Ngữ, bác Thuần hay Mệ Gái thân mẫu đại Úy Thương 'cao', em O Gái bán chè tươi, có khi Mệ chỉ uống Nửa chai bia con cọp, quán mạ tôi cũng bán. Bia bán nửa chai, còn nửa chai đậy kỹ , chở bán cho khách khác.
Có khi chú Vân tài xế xe tắc xi chạy Huế -Quảng Trị, chú xong việc chưa vội về nhà. ghé quán mạ tôi làm 2 đồng một ly rượu thuốc, uống xong chú mới ra nhà. Nhà chú Vân ở tít phía ruộng. Con đường Ngự dài ra tận ngoài cánh đồng chạy thẳng về An Tiêm. Tỉnh thoảng vài chú trong Thành Lao Xá ra nhậu vài chai bia lade mới là lúc kêu thêm chả lụa Mệ Lý bán tại quán tôi. Vài vỏ bia lade khách uống xong, tôi cẩn thận bỏ vào mấy cái két gỗ mười hai chai, Bổn phẩn lên chợ Tỉnh mua hàng, tôi cẩn thận khui bia không được sứt miệng chai. Chai bia sứt miệng dù chỉ một tí, tôi cũng không được thế vỏ chai mỗi lần mua bia mới.
Những khoanh nem tròn, mỗi khoanh năm lọn, treo tòn ten. Một hai đòn chả lụa, chả bông thơm mùi tỏi, phục vụ cho khách nhậu bia lade. Một thời Quảng Trị chỉ có loại bia này. Sau này cũng có bia thêm 33 chai nhỏ hơn- một két gỗ 24 chai nhưng cũng từ Hãng BGI Sài Gòn làm ra. Tôi rộn ràng bên mấy két gỗ đựng bia, vài khúc nước đá được vùi trong lớp vỏ trấu, phận sự của tôi người phụ bán mua cho mạ mình. Một thời siêng năng giúp mạ, trời nam nắng, đá lạnh quá thiếu do chỉ có một mình nhà máy nước đá Mỹ Phát mà thôi?
