ƯỚC MƠ XE ĐẠP

Bạn đọc mến,

 Thời này ra đường chắc hẳn chúng ta thấy xe cộ chạy đầy đường. Đông nhất là xe hai bánh rồi đến xe bốn bánh. Tất cả đều tân kỳ, đẹp mắt. Cảnh này khác xa so với ba bốn thập niên về trước. Khác đến nổi, sắm chiếc xe đạp coi bộ quá  khó khăn, còn nói gì đến chuyện "xe nổ, xe hơi". Nhắc đến chiếc xe đạp, phải nói đến đồ phụ tùng, tức là những thứ cần mua để lắp ráp cho xe đạp, hay những lúc nó bị hư hỏng. Ngày đó, có được phụ tùng ngoại nhập tức là đồ nước ngoài thì chúng ta lại càng quý biết chừng nào. Mơ có phụ tùng ngoại nhập ư? thật ra chỉ có đồ Trung Quốc hay vài nước XHCN thôi. Tuy thế, nó cũng tốt hơn nhiều phụ tùng làm tại Chợ Lớn, sau năm 1975: những thứ đã ít ỏi lại càng mau hư. Viết ra đây, có thể thế hệ sau cho là người viết 'ưa ca cẩm' quá cái thiếu thốn năm xưa, nhưng thực ra đây là mẫu chuyện có thật của chính người viết. Mục đích viết lại nhằm giúp ai tuổi đã già thì nhớ lại một thời đã qua, để tự thỏa mãn với cảnh sống hiện tại. Giới trẻ thì bớt tiêu xài hoang phí hay đua đòi vật chất xa hoa.

ĐHL

        Khó quên một thời bao cấp --thủ kho to hơn ...thủ trưởng
                             
- Đến lượt tôi đấy đồng chí à?
- Tui tui o ơi !

 Kỷ Niệm về chiếc xe đạp

*

MỘT THỜI  ĐÙM-XÍCH - LÍP LÀ CẢ MỘT ƯỚC MƠ

ĐÙM XÍCH LÍP LÀ CÁI CHI CHI? 
 

CHIẾC XE ĐẠP trong bài viết...từ chợ Cam Bình lên xã Sơn Mỹ  phải lên dốc Tân Sơn thằng con trai út đang chở phía sau là Đinh Viễn Dương năm  nay 32 tuổi rồi

 cháu bận áo thun xanh

   Tôi xin kể hầu quý bạn nghe một chuyện đời, chuyện người dân mình trong đó có gia đình tôi sống trong thời "bao cấp", cái thời mà "thủ kho to hơn thủ trưởng". 

Nghe qua thì tưởng nói chơi cho vui tai; thật ra nó có thật trong bao chuyện 'quỷ tha ma bắt' khi dân mình tưởng như đang trở về cái thuở hồng hoang. Khi cuộc thế đổi dời -sau 1975-  mọi thứ từ nhỏ đến to đều 'cực kỳ' quý và hiếm.

  Trong những mẫu chuyện có thật, cười ra nước mắt có câu chuyện về chiếc xe đạp của gia đình người viết. Thời gian đó, gia đình tôi có bầy con dại sống nhờ vào đồng luơng cũng 'bao cấp' của vợ cùng cái cuốc- cái rựa của một người chồng sống nhờ nuơng rẫy.

***

 KHÓ QUÊN MỘT THỜI BAO CẤP

                           
..
nhờ đồng chí cắt cho tôi miếng nào "nhiều mỡ ' đấy nhé!

   Hồi này (1991) vợ tôi là giáo viên cấp 1 thuộc một phân hiệu của Trường Phổ Thông Cơ sở xã Sơn Mỹ, thuộc Phòng Giáo Dục H. Hàm Tân tỉnh Thuận Hải (Bình Thuận). ƯU TIÊN của Phòng,-tức là phòng giáo dục dưới Huyện- năm đó coi bộ 'chiếu cố' lên trường Tiểu Học Xã Sơn Mỹ-đó là được chia cho một số "đùm xích líp" !

  Chắc bạn đọc thắc mắc rằng "đùm xích líp" là cái chi chi? 
 Hai Lúa xin thưa với bạn đọc rằng, đó là ba thứ quan trọng cho xe đạp : trục bánh, dây sên (chain) và cái trục răng ( roue libre) . MỘt thời, xe đạp là phương tiện chính cho người dân VN; riêng các thầy cô giáo ôi chao là cần!

  Ôi chiếc xe đạp, là cả "một gia tài"!

 Nếu nó may mắn được nhà tôi 'trang điểm' thêm những phụ tùng hàng ngoại thì giá trị của nó tăng thêm gấp mấy lần! Dĩ nhiên, niềm hãnh diện của người chủ cũng tăng theo.

   Trên - tức là Sở Giáo Dục Thuận Hải đóng ngoài Phan Thiết "phân phối" cho Phòng GD Hàm Tân; Phòng "phân phối" cho Xã . Cái khó bắt đầu ló dạng cho trường vợ tôi đang dạy năm này do mỗi thứ chỉ có "một cái thôi"!

   "Một cái thôi" là sao? nghĩa là : một cái xích, một cái líp và...riêng 'đùm' tức là trục cho "nan hoa "( hay căm xe) được HAI  cái mà lại ISUZU của Nhật mới 'hoách' chứ. Ai cũng thích. Cô nào thầy nào cũng đòi mua cho được. Trường vợ tôi không biết giải quyết sao, mới nghĩ ra cách "bốc thăm" do khi bình bầu, chọn xét  thì ai cũng nêu được lý do "rất cần , rất rất tối thiết" cả!  nghĩa là ai cũng bầu "cho mình " thôi!

    -Ha! ha! ha!

    Cái số may năm đó đến với vợ chồng Hai Lúa;  nghĩa là vợ tôi bắt thăm trúng luôn "2 cái ĐÙM"!

     Mua được hai cái ĐÙM với giá "phân phối" coi như nhà Hai Lúa 'trúng số' vì giá ngoài phải bạc ngàn mới mua được cặp đùm của Nhật này. Ôi da, niềm vui chưa được bao lâu thì hai vợ chồng lại có cái băn khoăn khác. Không lý cặp đùm quý thế lại bỏ vào chiếc xe thồ bằng sắt nặng nề cục mịch của tôi sao? Ái dà, phải có chiếc xe đạp đầm mới được. Nhưng tiền đâu ? Rõ ràng là khổ trí, khi không trúng hai cái đùm làm chi? Dĩ nhiên, bán ra thì có người mua lại ngay thôi, lại kiếm được bạc ngàn. Nhưng biết bao giờ có được dịp may trúng được thứ "đồ ngoại" như hai cái đùm Nhật đang ở trong tay vợ chồng tôi đây?

VỢ TÔI DÁM "TO GAN"  ĐI BUÔN MỰC

  Thật khen cho vợ tôi, một người luôn có nhiều sáng kiến; lại còn "táo bạo" hơn Lúa tôi là đằng khác. Một ngày vợ tôi nảy sinh ra ý định đi buôn một chuyến mực. "BUÔN MỰC" hai chữ này tôi nghe như "sét đánh " vì tính nhát gan, tưởng tượng đến hình ảnh cái trạm Lán Gòn mà đã run rồi. Vợ tôi nói là làm, nhưng cũng an ủi tôi rằng "trúng trật chi cũng làm một chuyến thôi".

  Hàm Tân đang vào mùa 'rộ' mực, tức là vào chính vụ của nghề câu mực. Mặt hàng xuất khẩu này trên Sài Gòn đang 'hút'cũng có nghĩa là khan hiếm. Con buôn từ Hàm Tân ra vô rộn ràng. Người trúng khá nhiều mà kẻ mất cũng lắm? chung quy chỉ có những cái trạm "quản lý thị trường" là "mập" thôi. Vợ tôi trút tất cả tiền bạc trong nhà kèm thêm tháng lương mới nhận, về La Gi "liên hệ" được một số mực khá đẹp gói ghém trong những hành lý nhìn qua không giống con buôn chút nào. VỢ tôi lên Sài Gòn khi trời rất sớm. Tôi ở nhà lòng phấp phỏng lo âu, bụng nóng như lửa đốt. Nóng lòng và lo quá, tôi thắp nhang nơi bàn thờ Ông Địa tới hai, ba lần:

   -Lạy trời thuơng nhà Hai lúa, lạy Ba Ông Táo, lạy Ông Địa Ông Thần Tài thờ trong nhà ...xin thương nhà con nghèo phò độ cho vợ con trót lọt chuyến này...

cái bàn thờ cũ kỹ Ông Địa nhà em tôi năm 2017 khi vc tôi về VN thăm vẫn còn thờ tại góc nhà đứa em út tại Thôn Cam Bình. 

   Nhà vợ chồng tôi nghèo, mái tranh vách đất nhưng khi nào cũng có nhang khói cho cái am thờ nho nhỏ ông Địa Ô Thần Tài  đặt một góc nhà ngó chênh chếch ra cửa trước. Trái mãng cầu nào to Lúa  tôi ưu tiên đặt cúng Ông. Trong bụng luôn mong cầu ơn hai ông phò hộ cho gia đạo an vui, làm ăn khấm khá.

 Trời vừa xế chiều, tôi bỗng nghe tiếng lũ con reo mừng trước nhà. Tiếng thằng cu anh, nghe to nhất:

   -Mạ về! mạ về bây ơi... mạ về! 

  Hai Lúa tôi đang làm cỏ vườn sau vội vứt cuốc, chạy ra...

     Vợ tôi về nhà rồi thật. Mặt mày nàng xem hớn hở, trên tay còn khệ nệ xách thêm cái khung xe đạp đầm còn bọc trong giấy báo.

    -Lọt khôn? lọt khôn?  

Tôi hấp tấp hỏi vợ tuy trong lòng đã thấy mừng.

   -Răng không lọt, mặt tui phải mặt con buôn mô mà họ để ý!

   Vợ tôi cười tươi trả lời.   Vợ chồng Hai Lúa vẫn không quên cám ơn anh vợ tức thầy Nguyễn Bảo từng dạy tại Trung Học tại Quảng Trị. Người anh này đã bỏ công qua tận Chợ Lớn mua giúp cho cái khung xe đạp vừa ý. Đó là cái khung xe trong cái hình đầu bài trong bài này. Bà Hai Lúa đi buôn mua cái khung xe đạp này ra còn nhắc chuyện Thầy Bảo còn đem cả cái máy tính điện tử theo để cộng trừ nhân chia cho mau và chắc ăn nữa. Hình ảnh này mới cho bạn đọc biết một thời ‘bao cấp’ vật chất khan hiếm đến mức  độ ‘kinh hoàng’.

   Chuyến đi buôn mực độc nhất đó, vợ tôi kiếm được tám trăm vừa đủ mua cái khung xe đạp đầm của tiệm Tân Thành nào đó trong Chợ Lớn. Mua xong vợ tôi chỉ còn đủ tiền xe ra Hàm Tân chẳng dư trự nào để mua ít bánh mỳ Sài Gòn? Quà Mỳ Sài Gòn là một"huơng vị" đất Sài Thành ai lên đó về đều lể mể mang trên tay.  Dù không quà, nhưng cả nhà ngắm cái khung xe đạp mới ai nấy đều vui sướng rồi chẳng còn đòi hỏi gì thêm nữa.

     xe đạp ơi! một thời có mặt trên báo LIFE của Mỹ. Có lạ đời người ta mới lên hình bìa một tờ báo lớn Hoa Kỳ

    Khung xe có rồi, nhưng chưa hẳn là một chiếc xe đạp trọn vẹn? Tháng tiếp theo vợ tôi phải ký cóp dè xẻn tiền lương, bán thêm mướp bầu, vài con gà nặng ký dồn lại để mua thêm những phụ tùng linh tinh cho nó. Trước sau gì chiếc xe đạp mới cũng thành hình.  Khi đem chiếc xe mới ráp từ chợ Tân Sơn, tức là ngôi chợ chính của Xã về, tôi quay vòng cái xích xe đạp nghe sao? Ôi  tiếng líp chạy "ro ro" nghe sướng hai lỗ tai làm sao! Bầy nhỏ ra chiều thích chí. Từ cu anh tới cu em, chúng ngồi chồm hổm hai bên nhìn tôi lay hoay, quay trở...

     -Xích líp Trung Quốc đó mà! răng không tốt được?

   Nhất là "cặp đùm"-tức là hai cái trục vành xe- Ôi đẹp làm sao! màu nhôm trắng bạc, nổi bật giữa hai vành xe "láng xì cón". Cái khung xe đạp đầm màu xanh da trời mới tinh khôi... tất cả cộng lại làm tôi ngắm không biết chán. Từ nay vợ tôi có chiếc xe đạp mới để đi họp. Có công chuyện đạp về thị xã LaGi, về huyện cũng đỡ tủi với bà con.

                               *

DỊP Đi 'GIANG HỒ' TRÊN CHIẾC XE ĐẠP MỚI 

    Nương rẫy lâu ngày cũng buồn.  Hôm đó tự nhiên "máu giang hồ " trong tôi lại nổi lên,  tôi bàn với vợ  xin đi thăm Phan Thiết một phen:

   -Cho anh đạp chiếc xe mới ra chơi Phan Thiết luôn nghe?

   Không ngờ vợ tôi lại dễ dàng đến thế , ưng thuận cho tôi đạp xe một mình ra tận ngoài kia , một đoạn đường xa xôi hơn bảy mươi cây số.

  Trước mắt tôi một con đường thênh thang , như rộng mở chào đón một người 'lãng tử'. Chiếc xe đạp mới là những gì vui sướng, phấn chấn, làm tôi đạp xe không biết mệt. Bao hệ lụy của những đợi chờ phuong tiện, hết vé còn vé , giá chợ đen chợ đỏ , tôi chẳng cần biết. Hơi nóng hừng hực của những chiếc xe phải chạy bằng than , lúc này chẳng còn trong trí óc tôi nữa. 

   Chiếc xe đạp mới toanh chạy chạy bon bon qua cầu Suối Đó, lên dốc. Qua trạm Lán Gòn, tôi chỉ dám liếc nhanh chiếc xe đò đang đậu kia. Hai con mắt 'sắc như dao' của những người quản lý thị trường? Bao nét mặt tái mét, sợ sệt, nhũng người khách bị xét  hỏi. Tôi đạp nhanh qua trạm y như họ kêu mình lại xét hỏi không bằng?

  Ngã ba Bốn Sáu, Rừng Lá, Hàm thuận Nam ... tôi tha hồ đạp xe trên con đường trải nhựa. Thỉnh thoảng tôi dừng đạp lắng nghe tiếng "rô líp" kêu ro ro 'mà khoái'.

   Tân Lập  và những lò gạch qua mau. Tiếp đến là những thửa ruộng của Hàm thuận Nam. Càng gần thành phố Phan Thiết, con đường quốc lộ càng rộng hơn thêm. Lâu rồi, tôi chưa ra lại Phan Thiết sau cái năm em gái tôi làm dâu ở đây. Nay cái gì đối với tôi cũng lạ, cũng ưa nhìn? Chả trách do bao năm tôi mịt mừ nơi vùng nương rẫy. Nay tôi đang có một ngày, tận huởng không khí phiêu lưu khi đang đạp chiếc xe đạp mới trên con đường dài "thiên lý".

   Làn gió biển mát mẻ từ cánh đồng ruộng thổi vào mặt tôi mang theo hơi rơm rạ vẫn còn từ những vùng ven Thành Thố Phan Thiết. Xa xa, trước mắt có ngọn tháp Chàm nào đó đang ẩn hiện trên sườn núi vàng sậm.  Phan Thiết gần rồi, còn khoảng chục cây nữa là cùng.

Nhà vợ chồng em gái tôi ở Ngã Tư Hàm Thắng nên tôi có dịp đạp xe qua cầu Phan Thiết ngắm nhìn đoàn tàu cá dưới kia. Cảnh tàu bè sông nước không thay đổi gì so với trước 1975. Tôi có dịp đạp xe qua cánh đồng làm muối mênh mông . Ngọn gió biển thổi mát rượi, cảnh vật yên tĩnh dần dần khi tôi đạp xe xa dần Phan Thiết.  Phía trước mặt , xa xa là ngọn núi lở lói hướng Tuy Phong ẩn hiện ngôi tháp Chàm. Tôi sẽ không ra tới đó vì sắp tới nhà vợ chồng em gái tôi. Gia đình em tôi ở ngã tư Lại An cách Thành Phố độ năm cây số.

Tôi không nhớ lúc này có huýt sáo khi đang đạp xe chăng? nhưng thứ cảm giác đậm nhất cho đến lúc này tuổi về già tôi vẫn còn nhớ. Đó là niềm vui mộc mạc nhất trong đời: được phiêu lưu với chiếc xe đạp mới trên đoạn đường dài.

  Niềm vui ngày đó là hạnh phúc của một gia đình nghèo. Đúng ra chính đó là một "nét nghèo" như nhau cho tất cả mọi nhà khi cùng chung "cảnh ngộ". Một niềm vui sướng sao quá 'lạ lùng' khi chúng ta so với đời nay mọi thứ, mọi nhu cầu thật sự quá thừa mứa, sẵn sàng. Niềm lạc thú đến rất rất thật khi con người ta sống trong thiếu thốn tận cùng để rồi thỏa mãn một ước ao.  Hình ảnh ngày xưa cho những ai từng sống hay dãi dầu trên bao đoạn đường quê hương 'ngập tràn' xe đạp. Có như thế chúng ta mới thấm thía được hạnh phúc cho ai vừa có trong tay thứ của hiếm hoi từng được đặt tên là ĐÙM- XÍCH- LÍP. /.

edition 18.7.2023

by ĐHL